Miało być jak w Rajchu. Racibórz świętuje 35-lecie samorządu, ale bez pojednania w ocenie zasług

W 1990 roku powołano do życia gminy – miejskie, wiejskie i miejsko-wiejskie – którym przekazano realną władzę i pieniądze. Nie wszystko jednak się udało – przekonywał gość specjalny uroczystości, prof. Marek Migalski.

Minione trzy i pół dekady ocenił pozytywnie, ale samą strukturę samorządu już nie. Za zbędne uznał powiaty, zakwestionował też sens bezpośrednich wyborów prezydentów miast, wójtów i burmistrzów, a nawet głowy państwa. Jego zdaniem, wyboru tych funkcji powinny dokonywać rady gmin oraz Zgromadzenie Narodowe.

Obchody 35-lecia to również spór o zasługi i Medale Honorowe. Na ostatniej sesji rady miasta radni klubu Silny Racibórz, w tym przedstawiciele PiS, nie wzięli udziału w głosowaniu dotyczącym ich przyznania. Na uroczystość w Muzeum nie przyszedł były prezydent Dariusz Polowy, którego obecny włodarz oskarżył o "popsucie" obchodów. Żalu nie kryje były prezydent, a dziś radny i przewodniczący Rady Miasta Mirosław Lenk.

Jan Kuliga, pierwszy prezydent Raciborza po 1989 roku, wyraził żal, że miasto nie posiada statusu powiatu grodzkiego – jak Rybnik. Z kolei Jacek Wojciechowicz, obecny prezydent, a dawniej zastępca Kuligi, podkreślał, że to rządy PiS znacznie pogorszyły sytuację finansową samorządów. – Pieniędzy jest za mało – ocenił. Zapowiedział też wystąpienie do premiera Donalda Tuska z postulatem zwiększenia środków dla samorządów.

Mówiono o entuzjazmie lat 90. i o ówczesnym przekonaniu, że „może być jak w Rajchu”. Wspominano, jak w pierwszych latach transformacji Racibórz zaczął się zmieniać – na lepsze. Miasto nazwano pięknym, a dawni rywale – jak Jan Kuliga i Andrzej Markowiak – dziś deklarują wzajemną przyjaźń. Podkreślano dobrze wykonaną pracę, choć nie wspomniano o błędach. Przypomniano jednak, że w 1990 roku Racibórz liczył blisko 65 tysięcy mieszkańców – dziś ma ich o 20 tysięcy mniej.

Medale Honorowe Miasta Racibórz, przyznane przez Radę Miasta, odebrali: Leszek Wyrzykowski, Krystyna Klimaszewska, Jan Kuliga, Piotr Klima, Marian Gawliczek, Eugeniusz Wyglenda. Na majowej sesji z przyznania medali zrezygnowali Henryk Mainusz, Marcin Fica i Paweł Rycka.

Dalsza część pod wideo

Pierwszy prezydent Raciborza Jan Kuliga dedykował Medal Honorowy swojemu zastępcy z pierwszej kadencji samorządu, Jackowi Wojciechowiczowi. Przyznał, że tamta kadencja była trudna. – Stanowiła ogromne wyzwanie, ale każdy, kto pracował w samorządzie, wie, że kadencja nie zaczyna się ani nie kończy na jego pracy – podkreślił Kuliga.

Wspominał, że nowy samorząd odziedziczył po Gminnej Radzie Narodowej bardzo dobrych pracowników. – To ich zasługa w dużej mierze przyczyniła się do sukcesów, które odnieśliśmy. Czasu było mało, a pracy bardzo dużo. Pamiętam tamten zapał i energię. Nie zastanawialiśmy się, czy coś możemy zrobić, tylko czy mamy do tego kompetencje. Skoro byliśmy podmiotem, byliśmy samorządem, to mogliśmy – mówił.

Jako niezastąpionego wskazał sekretarza Tomasza Kaliciaka – również przejętego po poprzednikach. – Był kompetentny, pracowity i choć może wymagający dla pracowników, to wspaniały człowiek. Bez niego nasze miasto nie osiągnęłoby tak wiele – zaznaczył.

Podkreślił, że w pierwszej kadencji, mimo różnicy zdań, przeważały spory merytoryczne, a nie personalne. – Wspieraliśmy się nawzajem w rozwiązywaniu problemów. Były różne opinie, ale jeśli nie były sprzeczne z interesem miasta, dało się je rozwiązać. Chwała mieszkańcom i radnym pierwszej kadencji, że tak to zadziałało – powiedział.

Swojego następcę, Andrzeja Markowiaka, nazwał człowiekiem bardzo pracowitym i z wyobraźnią, który kontynuował dzieło pionierów samorządu. – W jednej kadencji trudno przeprowadzić całe inwestycje. Pan Andrzej przejął pałeczkę, a jego następcy kontynuowali pracę. Jestem wzruszony tym, że to odznaczenie, które – uważam – należy się całej radzie miasta i wszystkim prezydentom, przypadło także tym radnym, którzy zrzekli się nagrody z powodu zawiści i małości kilku radnych z opozycji – podsumował Kuliga.

Zaapelował również o zachowanie wzajemnego szacunku. – Pamiętam, że gdy tworzyliśmy samorząd, było obojętne, czy ktoś jest z Komitetu Obywatelskiego, czy nie. Szanowaliśmy się. Nikt nie powie, że kogoś obraziłem albo że byłem negatywnie nastawiony. Nawet jak coś się nie udało, wszystko było dla Raciborza. I do dziś mogę każdemu podać rękę, i każdy może mi podać rękę – mówił.

Wskazał na największe zagrożenie dla miasta – depopulację. – Kiedy rządziliśmy, Racibórz miał 65 tysięcy mieszkańców. Dziś jest ich znacznie mniej. Jeśli mogę sobie pozwolić na żart, to powinienem dostać także wyróżnienie demograficzne – mam czwórkę dzieci – dodał z uśmiechem.

Andrzej Markowiak zaznaczył w swojej przemowie, że pełnienie funkcji publicznych powinno wynikać z autentycznego oddania się mieszkańcom. Za wzór postawił obecnego prezydenta, Jacka Wojciechowicza. – Podejmując pracę w urzędzie miasta, nie zrobił tego dla własnych korzyści, tylko oddał się do dyspozycji mieszkańców. Tak wyobrażam sobie każdą publiczną służbę – powiedział.

W jego ocenie to właśnie Wojciechowicz jest dziś największym symbolem 35 lat raciborskiego samorządu. – Zaczynał jako młokos, dwudziestoparoletni, pełen idei. Dziś jest dojrzałym, pełnym doświadczenia i wiedzy człowiekiem. Ma za sobą 12 lat pracy w największym samorządzie w Polsce – w Warszawie – podkreślił były prezydent.

Zwrócił uwagę, że o sile samorządu nie stanowią wyłącznie liderzy, ale przede wszystkim ludzie. Podziękował całemu korpusowi urzędniczemu urzędu przy ul. Batorego, który – mimo zmieniających się włodarzy – zawsze cieszył się szacunkiem i zaufaniem, przyczyniając się do licznych osiągnięć. – Gdyby nie zespół wielu, wielu ludzi, prawdopodobnie o tych sukcesach nie moglibyśmy dziś rozmawiać – zaznaczył.

Wśród wyróżnionych przez Markowiaka osób znalazł się Jan Kuliga. – Zaczął od wielkiej niewiadomej, podejmując decyzje w warunkach braku jasnych regulacji prawnych. Otworzył miasto na świat – budował relacje międzynarodowe z gminami czeskimi i mniejszością niemiecką. Budowa przejścia granicznego w Pietraszynie i organizacja Światowego Zjazdu Raciborzan w 1994 roku to tylko niektóre z efektów jego pracy – mówił.

Z uśmiechem, ale i z uznaniem, wspomniał również Marię Wiechę – radną i członkinię zarządu miasta. – To mistrzyni świata, jeśli chodzi o doprowadzanie prezydentów do stanów przedzawałowych swoimi pomysłami. Jej niezłomna wiara w słuszność swoich koncepcji, nawet wbrew utartym schematom, to cecha, której dziś często brakuje w samorządzie. Gdybyśmy mieli więcej takich radnych, prezydent musiałby się częściej zmieniać, bo nie wytrzymałby tempa – stwierdził Markowiak.

Jacek Wojciechowicz wspominał, że wiele rzeczy trzeba było tworzyć od podstaw. – Choć były ramowe przepisy, praktyka wymagała pionierskiego podejścia – podkreślił. Przypomniał entuzjazm mieszkańców, którzy marzyli o tym, by „w Raciborzu było jak w rajchu”. Wyjazdy zarobkowe do Niemiec były codziennością, a lokalna społeczność z nadzieją patrzyła w przyszłość. Miasto faktycznie zaczęło "robić ten zachód" – przede wszystkim przez prywatyzację sklepów, które po dwóch latach przewyższały standardami te w większych miastach, jak Katowice.

Wojciechowicz wyraził przekonanie, że po czterech latach jego kadencji będzie można powiedzieć, że Racibórz jest piękniejszy niż wtedy, gdy ją obejmował.

Prof. Marek Migalski podkreślił, że działalność samorządów nie jest wolna od polityki. – Samorząd to również pole ciężkiej rywalizacji politycznej, często personalnej, czasami zupełnie bezsensownej – zauważył. – Od tego nie uciekniemy, trzeba się z tym pogodzić. Taka jest polityka. Brzydkie rzeczy się zdarzają.

Migalski, który w 1989 roku miał 20 lat, dobrze pamięta ówczesny Racibórz. Porównując go z dzisiejszym miastem, z przekonaniem stwierdził, że zmieniło się ono na lepsze.