Postrzeganie problemu jakości powietrza w Raciborzu, Wodzisławiu Śląskim i Godowie

Stan powietrza najgorzej oceniają mieszkańcy Wodzisławia Śląskiego – jako zły bądź bardzo zły oceniło go 66,9% respondentów, podczas gdy opinię taką wyraziło 63,2% badanych z terenu Raciborza oraz 48,5% z Godowa. Jako przeciętny stan powietrza oceniło 29,3% wodzisławian, 28,6% raciborzan oraz 37,5% mieszkańców gminy Godów. Za bardzo dobre uważa powietrze 14,0% mieszkańców Godowa, 8,3% wodzisławian oraz 3,8% raciborzan.

Jednocześnie większość ankietowanych mieszkańców Wodzisławia Śląskiego (74,4%), Raciborza (63,9%) oraz Godowa (65,4%) wskazała, że ich zdaniem zanieczyszczenie powietrza w ich miejscowości jest większe niż w innych częściach Polski. Zły stan powietrza w kategorii bardzo poważnego problemu postrzega 66,1% raciborzan, 62,5% wodzisławian oraz 47,0% mieszkańców gminy Godów.

Negatywne skutki zdrowotne wywołane zanieczyszczonym powietrzem zauważa u siebie 85,9% raciborzan, 79,7% wodzisławian i 70,9% mieszkańców gminy Godów. Mieszkańcy każdej z ankietowanych miejscowości wskazywali na występowanie zbliżonych objawów: mieszkańcy Wodzisławia najczęściej wskazywali na anginy i inne choroby górnych dróg oddechowych (36,7%), duszności (34,4%) i alergie (31,2% wskazań), mieszkańcy Raciborza na anginy i inne choroby górnych dróg oddechowych (38,8%), częste przeziębienia i duszności (po 38,0% wskazań) oraz alergie (34,7%), respondenci z Godowa zaś na częstsze przeziębienia (38,5%), anginy i innych chorób górnych dróg oddechowych (30,8%) oraz duszności (25,6%). Negatywne skutki zdrowotne także u swoich bliskich dostrzega 86,7% wodzisławian, 83,5% raciborzan oraz 72,6% mieszkańców Godowa.

Największa liczba respondentów z wszystkich badanych miejscowości wskazała, że ich zdaniem, na zanieczyszczenie powietrza duży bądź bardzo duży wpływ ma spalanie odpadów. Opinię taką wyraziło 80,9% mieszkańców Godowa, 80,5% wodzisławian i 75,2% raciborzan. Drugim pod względem częstości wskazań czynnikiem był sposób ogrzewania domów. Na jego duży bądź bardzo duży wpływ wskazało 78,9% badanych mieszkańców Raciborza, 76,5% z Godowa oraz 75,2% z Wodzisławia Śląskiego. Kolejnym wskazywanym czynnikiem był transport samochodowy: kwestię tą za istotną w kontekście zanieczyszczenia powietrza uznało 61,7% raciborzan, 57,1% wodzisławian oraz 51,5% mieszkańców Godowa. Nieco mniejsza liczba respondentów wskazała na dominujący wpływ takich czynników jak: przemysł (59,4% wodzisławian, 55,6% raciborzan oraz 47,1% mieszkańców Godowa) oraz napływ zanieczyszczeń z innych miejscowości (po 46,7% wodzisławian i mieszkańców Godowa oraz 41,4% raciborzan).

Postawy mieszkańców wobec zanieczyszczenia powietrza są zróżnicowane: 61% badanych wodzisławian, 57% raciborzan oraz 45,6% mieszkańców Godowa zawsze bądź często rezygnuje ze spaceru czy wyjścia na plac zabaw przy przekroczonych normach jakości powietrza. Mniejsza liczba mieszkańców regularnie kontroluje jakość powietrza: 48% badanych z Wodzisławia, 40,6% raciborzan oraz 39,7% mieszkańców Godowa deklaruje, że robi to zawsze bądź często. Badani w niewielkim stopniu korzystają natomiast z oczyszczaczy powietrza: regularnie używa go 27,9% mieszkańców Godowa, 15,8% badanych z Wodzisławia Śląskiego oraz 13,5% raciborzan. Nie robi tego nigdy niemal 73,7% ankietowanych z Wodzisławia i Raciborza oraz 59,6% respondentów z Godowa. Jeszcze mniej badanych używa masek antysmogowych – regularnie korzysta z maski tylko 4% wodzisławian i 1% raciborzan. Po 87% mieszkańców każdej z badanych miejscowości wskazało, że nie używa jej nigdy.

Podejmowanie działań związanych z poprawą jakości powietrza najczęściej deklarowali mieszkańcy Godowa (71% wskazań), następnie Raciborza (67%) oraz Wodzisławia Śląskiego (64%). Jako najczęstszą formę działań wskazywano prowadzenie lobbingu wśród rodziny, przyjaciół, znajomych i sąsiadów (57% wskazań mieszkańców Godowa, 50% Raciborza i 44% - Wodzisławia Śląskiego). Wspieranie działań antysmogowych w internecie deklarowało 36% badanych raciborzan, 30% mieszkańców Godowa i 27% badanych pochodzących z Wodzisławia Śląskiego. Prowadzenie działań w miejscu pracy czy edukacji (np. informowanie o zanieczyszczeniach czy zabieganie o zakup oczyszczaczy powietrza) zadeklarowało 24% mieszkańców Godowa, 14% raciborzan i 13% wodzisławian. Najrzadziej deklarowano podejmowanie bezpośrednich działań ukierunkowanych na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, np. poprzez stosowanie ekologicznych sposobów ogrzewania domu czy ograniczenie korzystania z samochodu – działania takie podejmuje tylko 3% raciborzan, 1% wodzisławian oraz 1,5% mieszkańców Godowa.

Poparcie dla występowania na drogę sądową w walce o czyste powietrze najczęściej deklarowali mieszkańcy Raciborza (64,7%), a następnie Wodzisławia Śląskiego (54%) i Godowa (46%). Większość badanych popiera wprowadzenie zakazu używania węgla, natomiast zdania respondentów były podzielone na temat czasu, od jakiego zakaz ten miałby zacząć obowiązywać. Natychmiastowy zakaz należy wprowadzić zdaniem 3,8% badanych raciborzan i 2,3% wodzisławian. Zdanie, że kwestia ta powinna zostać uregulowana od przyszłego roku wyrażało 51,1% raciborzan, 29,3% wodzisławian i 26,5% mieszkańców Godowa. Na okres od dwóch do trzech lat wskazało 30,9% badanych mieszkańców Godowa i po 19,5% pochodzących z Wodzisławia Śląskiego i Raciborza. 16,9% mieszkańców Godowa, 16,5% wodzisławian i 9,0% raciborzan uznało, że odpowiedni byłby okres od czterech do pięciu lat. Na brak potrzeby wprowadzenia zakazu spalania węgla wskazało 24,8% mieszkańców Wodzisławia Śląskiego, 22,1% mieszkańców Godowa i 12% - Raciborza.

Respondenci deklarowali znajomość uchwały antysmogowej (75,9% wodzisławian, 68,4% raciborzan i 64,7% mieszkańców Godowa), co nie przekłada się jednak na rzeczywistą wiedzę na temat terminu obowiązywania zakazu stosowania kotłów starszych niż 10 lat do ogrzewania domów. Zaledwie 10,3% badanych mieszkańców Godowa, 3% mieszkańców Wodzisławia Śląskiego i 0,8% mieszkańców Raciborza prawidłowo wskazało na rok 2022 jako termin obowiązywania zakazu stosowania kotłów starszych niż 10 lat.
- Mieszkańcy pytani o działania, jakie władze powinny podejmować, aby wspierać mieszkańców zmieniających źródło ciepła, najczęściej wskazywali na pomoc w ubieganiu się o dostępne dofinansowanie (73,5% mieszkańców Godowa, 64,7% raciborzan i 63,9% wodzisławian), następnie na wsparcie finansowe inwestycji (66,2% mieszkańców Godowa, 60,9% raciborzan, 48,9% wodzisławian), pomoc w podłączeniu do sieci gazowej (51,9% raciborzan, 45,1% wodzisławian, 32,3% mieszkańców Godowa) oraz pomoc w podłączeniu do sieci ciepłowniczej (47,4% raciborzan, 32,3% wodzisławian).

Mieszkańców pytano także o oczekiwania dotyczące edukacji w zakresie troski o czyste powietrze. Oczekiwania mieszkańców są dość jednoznaczne – większość badanych uważa, że potrzebna lub bardzo potrzebna jest edukacja dotycząca zachowań oszczędzających energię i ciepło w życiu codziennym (82% wodzisławian, 81,9% raciborzan i 79,4% mieszkańców Godowa), kar grożących za łamanie przepisów chroniących powietrze (82,7% wodzisławian i raciborzan, i 79,4% mieszkańców Godowa), zalet ocieplenia budynku i ogrzewania innymi paliwami niż węgiel (87,2% raciborzan, 85,7% wodzisławian i 83,1% mieszkańców Godowa) oraz sposobów ochrony przed zanieczyszczeniem powietrza (86,5% wodzisławian i raciborzan oraz 75,8% mieszkańców Godowa).

Raport stanowi podsumowanie badania dotyczącego postrzegania problemu jakości powietrza w Wodzisławiu Śląskim, Raciborzu i gminie Godów, prowadzonego przez firmę SONDA spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w ramach projektu „Wstrzymaj oddech!”. Badanie było realizowane przy wsparciu finansowym udzielonym przez Narodowy Instytut Wolności w ramach programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.

Pełny raport dostępny jest TUTAJ.