Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918 cz. 5

Przyczyny I wojny światowej

Historycy sprzeczają się do dzisiaj o przyczyny wybuchu I wojny światowej. Większość z nich jest jednak zdania, że główną przyczyną był fakt, że prawie wszystkie znaczące wówczas w Europie państwa doszły do wniosku, że przyszedł czas przeforsować swoje narodowe interesy za pomocą siły. W sytuacji takiej, gdzie większość zainteresowanych państw było gotowych, za forsowanie swoich interesów zaryzykować nawet wojnę, musiało do niej prędzej czy później dojść.

Jeszcze niedawno przekaz historyczny dotyczący wojny w narodowych historiografiach był oczywisty: wojnę sprowokowała strona przeciwna, potem zaś wrogowie Niemiec zrzucili całą winę za wojnę na Niemcy. Dzisiaj jednak historycy widzą tę sprawę w nieco innym świetle. Theobald von Bethmann Hollweg, były kanclerz Rzeszy pisał krótko po jej zakończeniu „…Imperializm, nacjonalizm i czysty materializm ekonomiczny, które to w ostatnich czasach zdominowały politykę wszystkich państw, spowodował, że poszczególne państwa chciały osiągnąć cele, które mogły być osiągnięte jedynie kosztem innych państw, co nie było możliwe bez konfrontacji…“. O imperializmie mówili już współcześni. Pojęcie to używane i pojmowane było początkowo w sensie pozytywnym na określenie rozprzestrzeniania się europejskich osiągnięć kulturowych na cały świat. Wkrótce procesy te zaczęto analizować w sposób negatywny. Bowiem początkową ekspansję kulturową, która wkrótce przerodziła się w polityczną i ekonomiczną, prowadzono w sposób pokojowy, gdy jednak trafiano na opór, nie stroniono od siłowego wprowadzania europejskich porządków na świecie – tym charakteryzowały się dziesięciolecia przed rokiem 1914.

Sojusze wojskowe

Faktem jest, że w latach 1882-1914 wykształciły się stopniowo dwa wrogo do siebie nastawione bloki polityczno – militarne. Trójporozumienie (Ententa) – pakt powstały w latach 1904-1907, związek Anglii, Francji i Rosji. Później, w czasie wojny, dołączyło do niego wiele krajów z Włochami na czele. Trójprzymierze zaś (Państwa centralne) kształtowało się w latach 1879-1914/15. Prócz Niemiec i Austro – Węgier należały do niego przejściowo Włochy, później Imperium Osmańskie i Bułgaria.

Pomiędzy wymienionymi wyżej państwami dochodziło do rywalizacji na różnych polach i kontynentach. Wojny bałkańskie (1912-1913) odsłoniły konflikty interesów małych państw bałkańskich z Imperium Osmańskim, ale także pomiędzy Rosją i Austro – Węgrami. Anglia, Francja, także Niemcy ingerowały w ten konflikt.

Konflikty międzynarodowe

Kolejną, jedną z głównych przyczyn konfliktu była rywalizacja angielsko – niemiecka, która rozwijała się intensywnie od przełomu XIX i XX wieku. Po powstaniu II Rzeszy w roku 1871 w środku Europy powstał wielki i silny ekonomicznie organizm państwowy. Dla przykładu – w latach 1880-1907 wydobycie węgla kamiennego wzrosło w Niemczech 4-krotnie i dorównywało prawie wydobyciu angielskiemu. W roku 1907 Niemcy produkowały już dwa razy więcej stali niż Anglia. Handel zagraniczny Niemiec wzrastał błyskawicznie, co było odbierane w Anglii jako bezpośrednie zagrożenie interesów angielskich na świecie. Dlatego też polityka angielska próbowała od roku 1904 izolować Niemcy w stosunkach międzynarodowych. Urzędnik brytyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Sir Eyre Crowe w piśmie z 1907 roku określił Niemcy jako obecnego i przyszłego głównego przeciwnika Anglii w polityce międzynarodowej. „…Niemcy bowiem dążą z konsekwencją i energią do dominacji w Europie. Ostatecznie wyrugują Anglię z pozycji supermocarstwa światowego, zajmując jej miejsce…”.

Niemcy budują flotę

Cesarz niemiecki Wilhelm II forsował od roku 1898 budowę potężnej floty wojennej, która miała strzec interesów niemieckich w przypadku konfliktów i innych zagrożeń na całym świecie. Rozbudowa floty miała pozwolić Niemcom nie tylko brać udział w wyścigu państw kolonialnych o wpływy i rynki zbytu na świecie, ale także w zdobyciu nowej pozycji w stosunku do wszechpotężnej Anglii. Poprzez flotę do potęgi światowej – tymi słowami można określić kurs polityki cesarza wielkiej floty - Wilhelma II obrany po roku 1897.

Tym samym proces rozbudowa wielkiej floty niemieckiej był w Anglii przedstawiany jako śmiertelne zagrożenie, dążenie Niemiec do dominacji nad światem, co za tym idzie, za główny powód do wojny z Niemcami.

Pogląd ten był zgodny ze słowami kanclerza Rzeszy Bernharda von Bülow, który podczas debaty parlamentarnej w dniu 6 grudnia 1897 roku dotyczącej polityki kolonialnej wypowiedział znamienne słowa „…Jednym zdaniem: My nie chcemy nikogo odstawiać w cień, ale domagamy się naszego miejsca pod słońcem”.

cdn. Renata, Piotr Sput

Na zdj. żołnierze z czasów I wojny światowej w Chałupkach (Annaberg) pow. raciborski, fot. NAC