Obrazy z dziejów przemysłu Raciborza

Nie można pominąć bardzo znaczącego dla Raciborza przemysłu spożywczego. W tej branży działalności niewątpliwie największe znaczenie miał przemysł cukierniczy a to za sprawą firmy Franz Sobtzick. W 1852 r. uruchomił on przy ul. Nowej cukiernię. W 1868 kupił 1,5 ha terenów między Podwalem a ul. Batorego, Środkową i Nowomiejską. Na tym terenie wybudował przy ul. Batorego pierwszą na Górnym Śląsku fabrykę czekolady, napędzaną parą. Powstały także dalsze fabryki we Wrocławiu (1881) i w Monachium (1904). Obok fabryki Sobtzick wybudował domy mieszkalne dla swoich pracowników. W 1910 r. fabryka zatrudniała 1.261 pracowników, w tym 863 kobiet. Pod koniec lat 20. fabryki Sobtzicka, które przyjęły nazwę Roka-Werke, w wyniku kryzysu gospodarczego, a także utracjuszostwa kolejnego pokolenia rodziny Sobtzick, zostały zlikwidowane. Główny budynek fabryki czekolady zachował się do dziś – mieści się w nim Urząd Miasta. Ostało się także osiedle domów pracowniczych przy ul. Czekoladowej.

Zabudowania fabryki Wilhelm Hegenscheidt SA, która przeniosła się do Raciborza z Gliwic, mieściły się wzdłuż torów. Dawna dyrekcja fabryki przetrwała do dziś - to dawny dom kultury Kolzamu przy Gazowni. Firma zajmowała się początkowo produkcją okuć budowlanych a od 1898 r. także obrabiarek. Dodajmy, że w 1907 r. firma wykupiła hutę „Nadzieja” w Kuźni Raciborskiej (dzisiejszy Rafamet). Hegenscheidt zajmował się głównie produkcją obrabiarek. A jego obrabiarki do zestawów kołowych były poszukiwane przez wszystkie towarzystwa kolejowe. W 1920 r. Hegenscheidt zatrudniał 750 osób, a na koniec 1924 r. – 1.400 pracowników, a więc przekroczył zatrudnienie sąsiedniej firmy Ganz & Sp.

Raciborskim królem wina był Feliks Przyszkowski, który jednocześnie należał do najbardziej znaczących hurtowników tego napoju na terenie Niemiec Wschodnich. W 1872 roku nabył powstałą w Raciborzu w 1813 roku firmę W. Traube & Sohn i prowadził ją pod swoim własnym imieniem. „To właśnie jego solidności i energii zawdzięcza firma swoją dzisiejszą wielkość i znaczenie, którymi cieszy się w całych Niemczech. Za czasów jej założyciela firmie został przyznany dwukrotnie tytuł dostawcy dworskiego” – czytamy w krótkiej historii zamieszczonej w wydanym w 1925 roku wydawnictwie Oberschlesien.

Hurtownia wina Przyszkowskiego znajdowała się przy ulicy Zborowej. Obiekt przetrwał do czasów współczesnych. Po ostatniej wojnie była tu winiarnia Prodrynu. Przyszkowski zbudował ten kompleks w 1900 roku. Piwnicę centralną wyposażył we wszystkie techniczne i praktyczne innowacje, przez co uchodziła za największą i najlepiej urządzoną na całym Śląsku. Była też uważana za atrakcję turystyczną.

Budowla składa się z pięciu pięter, z których dwa znajdują się pod ziemią. Jest tam w sumie dwanaście oddzielnych piwnic. Elektryczne windy ładunkowe kursowały przed wojną przez wszystkie piętra i transportowały ciężkie beczki z winem w miejsca ich przeznaczenia. Według danych sprzed 1945 roku obiekt ma trzydzieści tysięcy stóp kwadratowych.

„Choć w piwnicach firmy znaleźć można odmiany i roczniki win prawie wszystkich państw świata, to jednak pielęgnowana jest tam szczególnie jedna specjalność, a mianowicie import win z Górnych Węgier oraz win Tokaj. W tej specjalności firma Felixa Przyszkowskiego stoi w pierwszym rzędzie na czele wszystkich hurtowni wina na terenie Niemiec. Firma utrzymuje jeden stały magazyn wraz z około 600 000 litrami wina w beczkach i około 400 000 butelkami wina. Z win Tokaja „Króla Win” firma mieści najsławniejsze roczniki sięgające aż do 1811 roku, a dla szczególnie wyszukanych marek w najgłębszym lochu tak zwanej „Czarnej dziurze” poczyniono  rezerwy, które stanowią wyszukany i jedyny w Niemczech wybór najsławniejszych i najlepszych roczników od wielu wieków” – reklamował się Przyszkowski we wspomnianej książce o Górnym Śląsku.

Po śmierci założyciela firmy w 1910 roku, rozległy interes przejęli jego synowie. Niestety rodzinę zdziesiątkowała I wojna światowa. „Z ogółu personelu śmiercią bohaterską zmarło wielu urzędników jak i  pracowników fizycznych. Po zakończeniu wojny, na wskutek nabytej na polu bitwy choroby,  zmarł najstarszy syn Felixa Przyszowskiego, a rok później na polach frontu palestyńskiego poległ najmłodszy syn, podporucznik Hans Przyszowski” – dowiadujemy się z dwukrotnie już cytowanej książki.

W 1925 roku przedsiębiorstwem zarządzał Wilhelm Przyszkowski. Firma posiadała wtedy także sklep główny w Raciborzu przy ulicy Dworcowej, obok pomnika Josepha von Eichendorffa, filie w Bytomiu i w Gliwicach, gdzie produkowano i składowano wino.

Po II wojnie światowej na bazie winiarni przy ulicy Zborowej produkcję win owocowych, gronowych i miodu pitnego kontynuowały Raciborskie Zakłady Spożywcze Przemysłu Terenowego, a potem Prodryn.

(w), PN