Zidentyfikowano ofiary stalinowskich represji w Raciborzu

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele rodzin zidentyfikowanych, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Wojciech Kolarski, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki i jego zastępcy: dr hab. Krzysztof Szwagrzyk – dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, dr hab. Karol Polejowski i dr Mateusz Szpytma.

Prezydent RP Andrzej Duda skierował do uczestników ceremonii list, który odczytał minister Wojciech Kolarski.

„Niezwykle długo (...) pielęgnowali Państwo pamięć o swoich poległych i zamordowanych: ojcach, braciach, dziadkach, krewnych, nie mogąc zapalić znicza i zmówić modlitwy w miejscach ich pochówku, które pozostawało nieznane – napisał prezydent, zwracając się do bliskich zidentyfikowanych bohaterów – Przechowywali Państwo bezcenne pamiątki po nich w nadziei, że losy Polski się odmienią, nasz naród odzyska wolność i przywrócona zostanie sprawiedliwość. Dopiero po upadku totalitarnych imperiów i przeprowadzeniu koniecznych rozrachunków z naszą powojenną historią prawda zatriumfowała na fałszem i manipulacją. (…) Nie ulega już wątpliwości, że w suwerennej Ojczyźnie należy czcić zasługi i poświęcenie rodaków, których przez dekady znieważano i skazywano na zapomnienie: żołnierzy obydwu konspiracji, walczących przeciwko najeźdźcom i okupantom niemieckim i sowieckim oraz kontynuujących ich podziemną misję w latach powstania antykomunistycznego. Dziś oficjalnie przywracamy pamięć o kolejnych trzydziestu z nich. Wyrażam głęboką wdzięczność badaczom, dzięki którym doczesne szczątki naszych bohaterów są odnajdywane i mogą zostać pogrzebane godnie, z państwowym honorami. To wielkie i ważne dzieło, prowadzone przez Instytut Pamięci Narodowej, zaowocowało zidentyfikowaniem łącznie już dwustu dwudziestu osób. Z serca dziękuję Państwu za tę ogromnie trudną pracę w służbie wolnej Rzeczypospolitej – zaznaczył.

Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki powiedział podczas uroczystości, że odnalezione i zidentyfikowane ofiary totalitaryzmów w sposób symboliczny wracają do wolnej i niepodległej Polski.

– To głównie konspiratorzy i żołnierze gotowi do wojny sprawiedliwej, w której to oni reprezentowali wolę narodu polskiego, w której to oni byli prawowitą władzą – czy to w czasie II wojny światowej, czy po roku 1945. Do wojny sprawiedliwej, w której to im przyświecały sprawiedliwe intencje, zamknięte w słowie „wolność” i „koniec przerażającej okupacji niemieckiej czy sowieckiej”.

Dziękując wszystkim, którzy się upominają o bohaterów, dr Nawrocki podkreślił, że „Instytut Pamięci Narodowej zawsze powraca po swoich”.

Na zakończenie uroczystości głos zabrał dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa IPN, kierujący pionem poszukiwań i identyfikacji: – Dzieląc z Państwem ogromną radość z tej uroczystości wręczenia not identyfikacyjnych, pragniemy, aby obrazy i słowa, które płyną z tego miejsca, z tej uroczystości w całą Polskę, dały nadzieję tysiącom polskich rodzin, które nadal – tak jak Państwo do dziś – oczekują informacji, gdzie pogrzebano ich najbliższych. (…) Pragniemy także, żeby ta uroczystość przyniosła niewzruszoną wiarę w to, że Polska nigdy nie zapomina o swoich córkach, o swoich synach, o tych, którzy przelewali za nią krew, o tych, którzy oddali za nią życie – podkreślił.

W imieniu rodzin osób zidentyfikowanych głos zabrał Zbigniew Człowiekowski, syn Kazimierza Człowiekowskiego, ps. Niemsta, którego szczątki IPN odnalazł podczas prac prowadzonych we wrześniu 2021 roku na terenie Cmentarza Pobitno w Rzeszowie.

Wśród nowo zidentyfikowanych znajdują się m.in. ofiary operacji „Lawina” – żołnierze Zgrupowania NSZ kpt. Henryka Flamego „Bartka”, ofiary zbrodni UPA w Jaworniku Ruskim, działacze podziemia antykomunistycznego zamordowani w Rzeszowie, Katowicach, Wrocławiu i Lublinie. Po kilkuletniej przerwie doprowadzono także do identyfikacji kolejnych ofiar, których szczątki zostały odnalezione w ramach działań zespołu prof. Krzysztofa Szwagrzyka na terenie tzw. Łączki Cmentarza Wojskowego na Powązkach w 2013 i 2017 roku.

Instytut Pamięci Narodowej prowadzi działania zmierzające do odnalezienia i identyfikacji ofiar reżimów totalitarnych oraz czystek etnicznych w ramach działalności Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, we współpracy z Główną Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Lista zidentyfikowanych ofiar (łącznie z przeznaczonymi do ogłoszenia 22 lipca) zawiera już 220 nazwisk.

Celem sprawniejszej identyfikacji odnajdywanych szczątków Instytut Pamięci Narodowej od kilku lat korzysta z narzędzia udostępnionego przez amerykańskie Federalne Biuro Śledcze (FBI) – systemu CODIS. Każdego roku wzrasta odsetek osób zidentyfikowanych z wykorzystaniem tego systemu, który obecnie sięga 30 procent.

Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN prowadzi działania poszukiwawcze na terenie całego kraju oraz poza jego granicami. Zespół specjalistów przebadał kilkadziesiąt miejsc w Polsce, prowadził także prace m.in. na Ukrainie, Białorusi, na Litwie oraz w Niemczech. Kilka tygodni temu zakończyła się wizyta archeologów i historyków w Kazachstanie i Uzbekistanie.

Stanisław Chmielewski

Urodził się 22 listopada 1896 r. w Pogorzeli w pow. mińskim. W 1918 r. służył w 32 pp w Ciechanowie i Warszawie. Od 1946 r. był członkiem PSL. 21 sierpnia 1950 r. w trakcie próby komisyjnej parcelacji jego pola, stając w obronie żony, uderzył przewodniczącego PGR w Siennicy. Został aresztowany przez funkcjonariuszy PUBP w Mińsku Mazowieckim i 27 października 1950 r. skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie na 8 lat więzienia za napaść na urzędnika państwowego. Osadzono go w Centralnym Więzieniu Warszawa II (tzw. „Gęsiówka”), a od lutego 1951 r. w więzieniu w Raciborzu, gdzie zmarł 7 października 1951 r. Szczątki Stanisława Chmielewskiego zostały odnalezione w listopadzie 2020 r. w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu Jeruzalem w Raciborzu.

Józef Jankowski ps. „Płaza”

Urodził się 18 grudnia 1895 r. w Lesznie w pow. przasnyskim. Jako nastolatek wyruszył do Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu pracy. Zatrudnił się jako odlewnik w hucie żelaza w mieście Wilmington (w stanie Delaware). W 1917 r. został zarejestrowany jako poborowy do armii amerykańskiej. W maju 1918 r. wstąpił do Błękitnej Armii gen. Hallera w szeregach której walczył w latach 1919 – 1920 w walkach o granice państwa. W czasie okupacji niemieckiej od 1942 r. służył w AK. Po wojnie współpracował z oddziałem NZW sierż. Edwarda Dobrzyńskiego ps. „Orzyc”, „Żubr”, któremu udzielał kwatery. Po aresztowaniu został skazany 17 sierpnia 1948 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 5 lat więzienia i osadzony w więzieniu Warszawa - Praga („Toledo”), a następnie w Rawiczu i Raciborzu, gdzie zmarł 2 grudnia 1952 r. Szczątki Józefa Jankowskiego zostały odnalezione w listopadzie 2020 r. w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu Jeruzalem w Raciborzu.

Antoni Kieloch

Urodził się 10 maja 1896 r. w Aleksandrowie w pow. starachowickim. Współpracował z oddziałem ROAK Stanisława Serafina ps. „Śmiały”, zapewniając mu pożywienie oraz udzielając noclegów w swoim domu w Długowoli w pow. starachowickim. Został aresztowany w listopadzie 1949 r. i 17 stycznia 1950 r. skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach na 5 lat więzienia. Zmarł w więzieniu w Raciborzu 18 września 1952 r. Szczątki Antoniego Kielocha zostały odnalezione w listopadzie 2020 r. w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu Jeruzalem w Raciborzu.

Wacław Laskowski ps. „Wielki”

Urodził się 26 września 1911 r. w Szyszkach w powiecie pułtuskim. W latach 1932-33 pełnił służbę w 22 pp w Siedlcach. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. W latach 1948–51 wraz z siostrą oraz bratem współpracował z partyzantami z patroli Komendy Powiatu krypt. „Ciężki” NZW st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”, wchodzącej w skład XVI Warszawskiego Okręgu NZW. W tym okresie wielokrotnie udzielał schronienia i wiktu w swoim domu, pomagał w gromadzeniu informacji oraz przechowywał rzeczy osobiste „Roja”. Aresztowany przez PUBP w Ostrowi Mazowieckiej, został skazany 11 grudnia 1951 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 9 lat więzienia. Osadzono go w więzieniu w Pułtusku, a następnie w Centralnym Więzieniu Warszawa – Praga oraz Strzelcach Opolskich, a od wiosny 1952 r. w Raciborzu, gdzie zmarł 8 grudnia 1952 r. Szczątki Wacława Laskowskiego zostały odnalezione w listopadzie 2020 r. trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu Jeruzalem w Raciborzu.