To będzie perełka wśród budynków polskiej Temidy [WIDEO]

- Budynek został wzniesiony w 1892 r. w stylu neorenesansu niderlandzkiego na rzucie zbliżonym do litery „T”, w konstrukcji tradycyjnej murowej z dachem o konstrukcji drewnianej pokrytym dachówką ceramiczną. Gmach jest trzykondygnacyjny i w całości podpiwniczony. Obiekt posiada wiele elementów zdobień architektonicznych zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz. Na szczególną uwagę zasługuje klatka schodowa oraz sale rozpraw - informuje Sąd Okręgowy w Gliwicach. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków

Pierwotnie na parterze i pierwszym piętrze siedzibę miał Sąd Krajowy (niem. landgericht, któremu podlegało dziewięć sądów grodzkich - niem. amtsgericht), natomiast na drugim piętrze Prokuratura Sądu Krajowego. W 1947 r. zdatne do użytkowania pomieszczenia przejął Sąd Okręgowy w Katowicach. Do 2012 roku w budynku mieścił się Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich. Obecnie parter budynku użytkowany jest przez I Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych oraz Oddział Informatyczny - realizujący tutaj projekt ogólnopolski Centrum Obsługi Druku. Obie komórki należą do struktury Sądu Okręgowego w Gliwicach.

OGÓLNE DANE O OBIEKCIE
• powierzchnia działki - 3309 m2
• powierzchnia zabudowy budynku - 1346 nr
• powierzchnia netto (z wyjątkiem poddaszy nieużytkowych) - 3466,8 nr
• kubatura netto - 13 986 nr3
• wysokość budynku w kalenicy - 24 m
• ilość kondygnacji - 4 (płytko posadowiona piwnica i trzy kondygnacje nadziemne)
• ilość pomieszczeń przewidzianych na sale rozpraw - 4

Prace remontowe prowadzone przez Sąd Okręgowy w Gliwicach zostały w 2017 r. podzielone na etapy i w ramach przeprowadzonych zamówień publicznych, a w ich wyniku zawartych umów zostały zrealizowane następujące roboty:

• I etap: obejmował prace związane z remontem pokrycia i konstrukcji dachu, prace w zakresie odtworzenia izolacji przeciwwilgociowych, wykonanie drenażu opaskowego, prace rozbiórkowe, demontażowe i murarskie w piwnicach;
• II etap: obejmował wykonanie remontu instalacji centralnego ogrzewania w całym budynku;
• III etap: obejmował prace tynkarsko - murarskie, naprawcze i renowacyjne w piwnicach; wykonanie prac rozbiórkowych i naprawczych na I i II piętrze w budynku; prace izolacyjne na poddaszu oraz wykonanie instalacji węzła cieplnego c.o.

Wydatkowanie środków budżetowych w roku 2017 na wykonanie prac remontowych zakończyło się kwotą 3 414 977 zl brutto. Sąd Okręgowy w Gliwicach w dniu 20.06.2018 r. w wyniku rozstrzygnięcia postępowania przetargowego zawarł umowę nr O/Fin/075/46/2018/ZP z Przedsiębiorstwem Usługowym „BORBUD” Sp. z o.o. z siedzibą w Raciborzu na realizację prac remontowych w ww. obiekcie za kwotę 15 918 868,35 zł brutto. Łącznia kwota robót prowadzonych od czasu rozpoczęcia remontu wynosi: 19 333 845 zł.

Zakres prac rozpoczętych w 2018 roku i kontynuowanych w roku bieżącym obejmuje:

• W zakresie architektury: renowacja elewacji; uzupełnienie i rekonstrukcja zdobień elewacji wykonanych z piaskowca; renowacja drzwi istniejących historycznych zewnętrznych i zewnętrznych; renowacja istniejących historycznych obramień drzwi wewnętrznych pomieszczeń biurowych; rekonstrukcja skrzydeł drzwiowych i obramień o charakterze zabytkowym; renowacja istniejącej posadzki lastrykowej w ciągach komunikacyjnych; renowacja schodów z granitu (wewnętrznych i zewnętrznych); roboty wykończeniowe (malarskie i okładzinowe); malowanie pomieszczeń; remont posadzek na stropach ceramicznych i betonowych; renowacja sufitów ozdobnych wraz z polichromiami na ścianach; dostosowanie obiektu do wymogów p.poż.

• W zakresie konstrukcji: naprawa pęknięć ścian i sklepień; wymiana stropów drewnianych na stropy gęsto-żebrowe na belkach sprężonych; wewnętrzne roboty termoizolacyjne.

• W zakresie instalacji: remont instalacji elektrycznych silnoprądowych; wykonanie nowych instalacji niskoprądowych (teletechnicznych, p.poż, kontroli dostępu, monitoringu); remont instalacji wod.-kan.; wykonanie nowej instalacji wentylacji i klimatyzacji.

W trakcie prac budowlanych prowadzonych w 2018 roku wewnątrz budynku ujawniły się problemy związane z uszkodzoną konstrukcją stropów i sklepień w części pomieszczeń. Po wykonaniu demontażu warstw podłogowych w części skrzydła prawego budynku stwierdzono znaczne uszkodzenia konstrukcji stropów, które były wynikiem działań wojennych prowadzonych na terenie Raciborza. Dalsza analiza stanu stropów w budynku (pomimo przewidzianej przez projektanta w projekcie naprawy tylko części stropów) ujawniła, że nie nadają się one do dalszej eksploatacji - ze względu na degradację biologiczną 120 letnich belek drewnianych. W konsekwencji konieczne stało się zastąpienie starych stropów drewnianych konstrukcją stropów gęstożebrowych na belkach sprężonych. Dodatkowo znajdujące się w budynku sklepienia na poziomie piwnic wymagały przeprowadzenia specjalistycznego wzmocnienia z uwagi na pogłębiające się ugięcia a także degradację spoinowania cegieł. Niezbędne prace renowacji sklepień przeprowadzono w uzgodnieniu z Śląskim Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków.

W chwili obecnej na ukończeniu są roboty budowlane. Zrealizowano większość prac murarskich i tynkarskich, wykonano część robót dotyczących posadzek i sufitów podwieszonych, wykonano roboty wykończeniowe części łazienek, wykonano konserwację techniczną zabytkowych sufitów stiukowych w salach rozpraw i nad główną klatką schodową, poddano renowacji i odtworzeniu detale architektoniczne w korytarzach i klatce schodowej, wykonano renowację frontowej i bocznej elewacji, wykonano część przewodową instalacji elektrycznej i teletechnicznej, wykonano instalację przewodów wentylacyjnych, zabudowano stolarkę drzwiową w części pomieszczeń parteru.

Wyzwaniem była neorenesansowa elewacja

Na szczególną uwagę zasługuje ukończony remont konserwatorski na frontowej elewacji, wykonanej w konwencji neorenesansu niderlandzkiego. Elewacja ta jest bogato zdobiona z licznymi detalami architektonicznymi i ozdobnym, dekoracyjnym, boniowanym cokołem z granitu i piaskowca. Przy wejściu głównym do budynku znajduje się kamienny portal z fryzem, kolumnami i pinaklami oraz rzeźbionymi ornamentami okuciowymi. Ponad portalem, nad oknami pierwszego piętra znajduje się kamienny tympanon z kartuszem i florystyczną dekoracją. Ryzalit środkowy i ryzality boczne zwieńczone zostały attykami z bogato zdobionymi ornamentami z piaskowca. Poddana czynnościom renowacyjnym czerwona cegła klinkierowa bardzo dobrze komponuje się z licznymi elementami wykonanymi z piaskowca, tj. gzymsami, fryzami, kamieniarką okienną, narożami, archiwoltami, sterczynami, zwornikami i kartuszami. Prace konserwatorskie na elewacji wykonane zostały pod stałym nadzorem Kierownika prac konserwatorskich we współpracy z przedstawicielami Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach.

Sala rozpraw kryła freski

We wnętrzach budynku zakończono prace konserwacji technicznej w zakresie ozdobnych sufitów stiukowych w salach rozpraw i nad główną klatką schodową. Zakończone prace przy stropach sztukatorskich poszerzyły wiedzę na temat bogatego wystroju wnętrza gmachu z końca XIX wieku. W ramach badań uzupełniających odkryto ślady bogatej ornamentyki zdobiącej rozbudowane formalnie stropy sal rozpraw. Wykonawca wykonał na suficie sali rozpraw na parterze fragment kolorystyki i ornamentyki zgodnej z pierwotnie wykonanymi na obiekcie w XIX wieku.

Ponadto Sąd Okręgowy w Gliwicach uzyskał ze Śląskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków dotację w kwocie 110 000 zł na odsłonięcie i zabezpieczanie techniczne polichromii znajdujących się w dużej sali rozpraw oraz głównym holu budynku, przy ul. Wojska Polskiego 24 w Raciborzu. Pismem znak K-RD.5140.76.2019.MMS z dnia 14.08.2019 r. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach powiadomił o wszczęciu postępowania w sprawie wpisu przedmiotowych polichromii do rejestru zabytków ruchomych - na wniosek Sądu Okręgowego w Gliwicach.

Kontynuując starania o przywrócenie pierwotnej formy zabezpieczonych polichromii ściennych Sąd Okręgowy w Gliwicach planuje wystąpić do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego a także do Śląskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków o przyznanie datacji na konserwację estetyczną odkrytych polichromii, jak również ozdobnych sufitów stiukowych.

Tak wnętrza sądu wyglądały w 2018 r.