Forum Szlaku Cysterskiego w Rudach. Ambicje sięgają wpisu na listę UNESCO

W Rudach w gminie Kuźnia Raciborska trwa XIII Forum Szlaku Cysterskiego, które zgromadziło historyków, samorządowców, konserwatorów, duchownych oraz pasjonatów kultury z całej Polski. To wydarzenie o ogólnopolskim znaczeniu, którego celem jest promocja i ochrona dziedzictwa cystersów, a także podkreślenie roli, jaką odgrywa ono w rozwoju współczesnych społeczności. Jutro, 27.09., przeniesie się na Zamek Piastowski w Raciborzu.

Centralnym punktem forum stały się starania o wpisanie Szlaku Cysterskiego na prestiżową listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jak podkreślał burmistrz Kuźni Raciborskiej Wojciech Gdesz, byłby to krok milowy dla całej ziemi raciborskiej, a Rudy – określane mianem „perły regionu” – zyskałyby dzięki temu jeszcze większą rangę. – Będziemy pracować, aby patronat UNESCO nad Szlakiem Cysterskim był mocną pieczęcią odciśniętą, z której cała społeczność rudzka, a szerzej – raciborska, mogła czerpać korzyści – mówił podczas otwarcia forum. Do gminy należy kolejna miejscowa atrakcja - skansen kolei wąskotorowej.

Udział w spotkaniu był także okazją do refleksji nad znaczeniem Rud. Senator Henryk Siedlaczek, mieszkaniec Rud, były dyrektor miejscowej szkoły i starosta raciborski, podkreślił, że to miejsce ma dla niego osobisty wymiar, gdyż stanowi część jego rodzinnej historii i duchowości. – To jest nasz dom, nasza najświętsza wartość. To ten skarb ziemi, na którym żyjemy, jest naszym miejscem na świecie – podkreślał.

Starosta raciborski Grzegorz Swoboda przypomniał, że cystersi już w średniowieczu dostrzegli potencjał Rud, a dziś widać, jak historia łączy się tu z nowoczesnym spojrzeniem na rozwój regionu. Wskazał także na rolę osób, które współcześnie dbają o zachowanie dziedzictwa cystersów – wśród nich Ritę Serafin, wieloletnią burmistrz Kuźni Raciborskiej i współzałożycielkę Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich, a także ks. Jana Rośka, kustosza rudzkiego klasztoru.

Zaproszenie na Zamek Piastowski wystosował wicedyrektor Grzegorz Wawoczny. Mówił o rodzinie von Ratibor, która mieszkała w Rudach, ale tytuł książęcy jest przypisany do zamku. Cystersi byli obecni w Raciborzu, cysters i legat papieski kardynał Gwidon gościł w dawnej siedzibie Piastów. Dla zamku to okazja do promocji dokonań z lat 2008-2024, kiedy staraniem Powiatu Raciborskiego został odbudowany.

Tegoroczne forum ma charakter jubileuszowy – mija 20 lat od pierwszego spotkania w Bierzwniku. Przewodniczący stowarzyszenia, Wojciech Andrzejewski, podkreślał, że przez te dwie dekady współpraca samorządów, Kościoła i środowiska naukowego przyniosła wymierne efekty. – To, że możemy się spotykać i rozmawiać, powinno być dla nas nagrodą, ale i zachętą, by wkładać jeszcze więcej serca w to, co dla nas ważne – mówił.

Silny akcent duchowy wniósł ojciec opat Eugeniusz Augustyn, prezes Polskiej Kongregacji Zakonu Cystersów, który wspominał zasługi zmarłego opata Eustachego Kocika, orędownika przeniesienia idei Szlaku Cysterskiego do Polski. Wystąpienie ks. Jana Rośka, dyrektora Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego w Rudach, miało natomiast wymiar osobisty – gospodarz tego miejsca zachęcał uczestników do „zachwycenia się Rudami” i czerpania inspiracji z jego niezwykłej historii.

Forum w Rudach nie ogranicza się wyłącznie do wykładów i dyskusji. Jego program obejmuje także zwiedzanie pocysterskich obiektów, prezentacje dobrych praktyk w zakresie ochrony zabytków oraz wydarzenia kulturalne. To nie tylko okazja do wymiany doświadczeń, ale także do wspólnego budowania wizji przyszłości, w której dziedzictwo cystersów – tak głęboko zakorzenione w historii Europy – znajdzie się na liście UNESCO i będzie jeszcze silniej oddziaływać na rozwój regionu.

XIII Forum Szlaku Cysterskiego w Polsce 26–27.09.2025 r. Kuźnia Raciborska – Rudy – Racibórz

26.09.2025 r. (piątek)

Wystąpienie otwierające:
O. Eugeniusza Augustyna O. Cist – Opat, Prezes Polskiej Kongregacji Cystersów,
Ks. Jana Rośka – prezes Fundacji Stare Opactwo w Rudach.
Wystąpienia merytoryczne:
O. Przeor Rajmund Guzik O. Cist – „Polscy Cystersi dziś”,
Prof. Anna Bojęś-Białasik, prof. Maciej Zdanek (UJ w Krakowie) – „Cystersi w Polsce. Dziedzictwo i przyszłość”.
Ok. 11:00–11:20 – przerwa kawowa
Ana Pagara – dyrektor Mosteiro de Alcobaça (Portugalia), ośrodka koordynującego Europejską Sieć Dziedzictwa Cysterskiego – „Europejska Sieć Dziedzictwa Cysterskiego a Szlak Cysterski w Polsce – idea powstania, cele, etapy realizacji”,
Hans Georg Sievers (Bamberg, Niemcy) – prezentacja projektu Cisterscapes – Cistercian landscapes connecting Europe,
Prezentacja projektu „Wymiana dziedzictwa regionalnego między szkołami z różnych województw” – Szkoła Podstawowa w Jemielnicy i Szkoła Podstawowa w Rudach.
14:30–17:15 – zwiedzanie Starego Opactwa, Bazyliki Mniejszej pw. NMP w Rudach, spacer po parku przy Zespole Klasztorno-Pałacowym
17:30 – msza św. koncelebrowana w bazylice
Ok. 18:30 – przejazd na kolejkę wąskotorową w Rudach (zabytek techniki na Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego)

27.09.2025 r. (sobota)

Nadleśnictwo Rudy Raciborskie, Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”, Zamek Piastowski w Raciborzu
9:00 – ochrona pocysterskich walorów krajobrazowych – Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” jako prawna forma ochrony,
Wyjazd studyjny na teren parku krajobrazowego i kompleksu leśnego Nadleśnictwa Rudy Raciborskie – prezentacja prac odtworzeniowych lasu po pożarze w 1992 r. oraz działań edukacyjnych prowadzonych przez rudzkich leśników,
Ok. 11:30 – przejazd do dzielnicy Rybnika – Stodół, do dawnego dworu opatów rudzkich
12:00 – wspólny obiad i przekazanie uchwały Zarządu OSGC o przyjęciu w poczet członków Stowarzyszenia miasta Rybnik oraz gminy Przytoczna
Ok. 13:30 – przejazd do Raciborza na Zamek Piastowski
Grzegorz Swoboda – Starosta Raciborski – odbudowa Zamku Piastowskiego w Raciborzu, etapy realizacji, źródła finansowania,
Grzegorz Wawoczny (z-ca dyrektora ds. wystaw na Zamku Piastowskim) – historia Zamku Piastowskiego, zwiedzanie zamku oraz kaplicy św. Tomasza Becketa z Canterbury.
17:30 – pożegnanie gości Forum i powrót do Kuźni Raciborskiej