Niemiecka prasa w Raciborzu o sprawie polskiej

O wielkich niedoborach monety zdawkowej wszystkich nominałów pisaliśmy już wielokrotnie. Przy końcu 1916 roku Bundesrat postanowił o wybiciu nowej monety 1- fenigowej z aluminium. Motywowano to całkowitym brakiem miedzi oraz postępami technologicznymi, które umożliwiały produkcję trwałej monety aluminiowej i to nie drożej od dotychczasowych miedzianych. Planowano wybić ogromne ilości tejże monety, ponieważ aluminium, w przeciwieństwie do miedzi, było pod dostatkiem.

Oszczędności energetyczne

W celu oszczędności prądu i węgla dowództwo VI korpusu armii we Wrocławiu wydało rozporządzenie nakazujące zamykanie wszystkich hoteli, gospód i innych lokali o godz. 23.00, a nie jak dotychczas o północy. Lokale klubowe, kasyna oficerskie czy imprezy zamknięte miały być zamykane czy też kończone już o godz. 22.00. Ze względu na zbliżające się Święta Bożego Narodzenia zapowiedziano wydanie tymczasowych pozwoleń na późniejsze zamykanie. Sklepy natomiast miały być zamykane o godz. 19.00, z wyjątkiem spożywczych, które mogły sprzedawać do godz. 20.00. Zakazano też jakichkolwiek reklam świetlnych.

Sprawy polskie

Rok 1916 był też przełomowym, jeżeli chodzi o sprawy polskie. Państwa centralne zdobyły wielkie tereny polskie i musiały w jakiś sposób próbować rozwiązać „polski problem”. Istniało wiele koncepcji w tym zakresie, większość oscylowała wokół rozwiązania austro – polskiego, tzn. związku przyszłej Polski z Austrią i Niemcami z ostatecznym rozwiązaniem tej kwestii po wygranej wojnie. Od jesieni 1915 roku te czysto akademickie koncepcje trzeba było wcielić w życie. Powstały niemieckie i austriackie Generalne Gubernatorstwa w Warszawie i Lublinie, a „problem polski“ pozostał do końca wojny jednym z bardziej niewygodnych i ciernistych problemów pomiędzy dwoma wspomnianymi sojusznikami.

W prasie raciborskiej relacje o sprawach polskich były zwykle przyjazne, częste i wyczerpujące. Pod koniec sierpnia 1916 informowano o przeprowadzonych w Cesarsko-Niemieckim Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim uroczystościach związanych z pierwszą rocznicą jego powstania. Uroczystości miały głównie charakter militarny, w relacji nie podano czy i w jakim zakresie uczestniczyła w tych wydarzeniach ludność polska.

Akt 5 Listopada

Z wielkim zainteresowaniem relacjonowała raciborska prasa wydarzenia związane z uroczystościami proklamowania Aktu 5 Listopada. Pisano patetycznie o „… historycznym dniu w dziejach Polski…”. Opisywano tłumy warszawiaków, którzy w tym dniu stawili się w centrum swojego miasta i na placu zamkowym, po to, aby świętować ten przełomowy dzień w życiu okupowanej jeszcze, ale mającej nadzieję wybić się na niepodległość Polski. Wspomnianego dnia o godz. 12.00 generalny gubernator warszawski Hans von Beseler odczytał w Sali Kolumnowej Zamku Królewskiego w Warszawie specjalną proklamację cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier, w której była mowa o niepodległości Polski. W języku polskim proklamację odczytał hrabia Hutten-Czapski. Mowę dziękczynną wygłosił rektor Uniwersytetu Warszawskiego prof. Brudziński. Beseler, po wygłoszonej w sposób patetyczny mowie, zaprosił wszystkich przedstawicieli dyplomatycznych państw sprzymierzonych i neutralnych oraz delegacje wielu polskich instytucji na uroczyste przyjęci w Zamku. Tam Beseler przemówił raz jeszcze, zwracając uwagę na rolę, jaką proces odnowy Polski pełni w całej Europie Środkowo – Wschodniej. Także krótko przemówił rektor Brudziński, a jego oracja wywołała ogólny entuzjazm. Wszędzie też na Zamku wywieszono polskie flagi. Dziesiątki tysięcy warszawiaków wpadło w zachwyt i uniesienie z powodu tego widoku.

Historia Polski w Anzeigerze

Dzień później Anzeiger informował szeroko o najważniejszych momentach polskiej historii. W artykule Nowe Królestwo Polskie przybliżono czytelnikom, w sposób poprawny, okres oraz przyczyny upadku Polski w XVIII wieku. Wspominano tam, że I Rzeczpospolita została zniszczona głównie przez Rosję Katarzyny II. Pisano „…Prusy i Austria nie mogły dopuścić do tego, aby Rosja zajęła całą Polskę. Więc niejako „musiały” uczestniczyć w jej rozbiorach. Dla Prus była to sprawa życia i śmierci, bowiem I Rzeczpospolita rozpościerała się i wżynała głęboko pomiędzy pruskie prowincje i gdyby Rosja zajęła wszystkie zachodnie ziemie polskie, wtedy granice rosyjskie przebiegałyby 50 km od Wrocławia i 120 km od Berlina. Każdy atak rosyjski wiązałby się dla Prus ze stratą Prus Wschodnich, także Pomorza i całkowitym odcięciem tak ważnego Śląska. Fryderyk II nie mógł na to pozwolić, podział Polski pomiędzy trzy państwa i utrata wolnej państwowości stała się więc faktem.

W tym okresie Polsce, jej przyszłości i historii poświęcano całe stronice raciborskiego dziennika. Rozpisywano się o zaborach, walce Polaków o odzyskanie niepodległości, także o ówczesnej, pozytywnej roli Niemiec i Austro – Węgier w torowaniu Polsce drogi do odzyskania niepodległości. Chwalono polskie osiągnięcia, pomimo rosyjskiego ucisku, w dziedzinie rolnictwa i rozwoju przemysłu. Cytowano także raporty z polskich gazet, gdzie opisywano nastroje ludności w polskich wsiach i miastach. Równie obszernie opisywano uroczystości, które zorganizowano w Lublinie z okazji proklamowania Aktu 5 Listopada, gdzie generalny wojskowy gubernator austriacko – węgierski Feldzeugmeister Karl Kuk ogłosił uroczyście proklamację dwóch cesarzy dotyczącą powstania niepodległej Polski. Co ciekawe, w uroczystościach brał też udział przedstawiciel rządy Rzeszy von Bülow, którego adiutantem był książę raciborski. Chodzi tu prawdopodobnie o Moritza Karla Viktora zu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst, syna Chlodwiga Carla Viktora księcia zu Hohenlohe-Schillingsfürst, w latach 1894 bis 1900 kanclerza Rzeszy i premiera Prus.

Uroczystości zgromadziły śmietankę towarzyską austriackiej części dawnego Królestwa Polskiego, przedstawicieli urzędów, szkół wyższych, hierarchii kościelnej, masy ludności, przedstawicieli władz lokalnych, co ciekawe, przybyli także witani wszędzie owacyjnie żyjący jeszcze uczestnicy powstania styczniowego. Po odczytaniu wspomnianej proklamacji z tysięcy gardeł wydobyły się słowa pieśni legionów i przyszłego hymnu Polski, Mazurka Dąbrowskiego Jeszcze Polska nie umarła. W raciborskim Anzeigerze cytowano też wiele głosów i komentarzy prasy zagranicznej, która bardzo żywo interesowała się sprawami odradzającej się Polski.

Polska wizyta w Berlinie

Następny numer Anzeigera zajmował się obszernie wizytą delegacji przedstawicieli polskich elit politycznych w Berlinie. Ta kurtuazyjna wizyta miała bardzo oficjalny przebieg, członkowie delegacji spotkali się najwyższymi przedstawicielami władz Rzeszy, w pierwszej kolejności z kanclerzem Theobaldem von Bethmannem, gdzie wymieniono poglądy i wygłoszono oficjalne mowy. Polacy złożyli na ręce kanclerza podziękowania za dotychczasowe poparcie sprawy polskiej dla cesarza Wilhelma i Franciszka Józefa.

Jeszcze o historii Polski

W następnym numerze zamieszczono obszerny artykuł, który traktował o głównych aspektach historii Polski. Poczynając od chrztu Polski w roku 966 autor czy autorzy opisywali kolejne wieki polskiej historii, zatrzymując się szerzej na czasach Kazimierza Wielkiego (1333-1370). Opisywano czasy królowania Władysława IV, Jana III Sobieskiego i jego wspaniałe zwycięstwo pod Wiedniem, który imię Polski uczynił w Europie nieśmiertelnym.

Nie pominięto końcowego okresu I Rzeczpospolitej i przyczyn jej upadku. Stwierdzono, że gmach Rzeczpospolitej podupadał i gnił głównie od wewnątrz. Liberum veto, korupcja, rozpasanie, trwające tygodniami i w końcu zrywane sejmy – to były gwoździe do trumny starej Polski. Na końcu podsumowywano jednoznacznie „…Polska przestała istnieć z własnej winy, byłoby więc nieprawdą twierdzenie, że obecne starania państw centralnych o odrodzenie niepodległej Polski można by uznać za zadośćuczynienie wcześniejszym rozbiorom…”. W przeświadczeniu autorów tekstu, co też próbowano przekazać czytelnikom, Rosja i tylko Rosja była winna rozbiorom Polski. Prusy i Austria uczestniczyły w nich, ale po to, aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi potęgi Rosji i pogorszeniu własnej pozycji geopolitycznej. Przyznać trzeba, tłumaczenie dosyć jednostronne.

Cdn. Renata Piotr Sput

Na zdjęciach

Akt 5 Listopada 1916 roku. Proklamation des Königreichs Polen am 5. November 1916