Synagoga wróciła do raciborskiego krajobrazu

Synagoga w stylu mauretańskim stała przy Szewskiej w latach 1889-1958 r. Została spalona podczas Nocy Kryształowej (9/10 XI 1938), po czym rozebrana z polecenia władz PRL-u. W czasie wojny Niemcy przekształcili ją w magazyn, trzymając tu książki zrabowane na terenach ZSRR. Jej widok znajdziemy we fragmencie muralu.

Autorem muralu jest raciborzanin Ryszard Paurowski, mający już na koncie podobne realizacje na przystani nad Odrą oraz przy ul. Chopina (weduta Raciborza). Koszt wykonania to około 25 tys. zł.

Władzom miasta nie chodziło tym razem o kopiowanie dawnego widoku, ale danie miejsca wyrazu artystycznego twórcy.

Na starej pocztówce synagoga przy ul. Szewskiej w Raciborzu, po której został tylko pusty plac (zbiory H. Sowika)

Informacja Urzędu Miasta nt. muralu Synagoga

Barwny, ekspresyjny, inspirujący – jest wyrazem emocji artysty Ryszarda Paurowskiego, ale i symbolem pamięci. Powstał z szacunku do wkładu i losów społeczności żydowskiej w dziejach Raciborza. Mural przy ul. Szewskiej o nazwie „Synagoga” – to nowe, kolejne po Panoramie Raciborza (przy ul. Chopina) dzieło sztuki ulicznej. Ma dostarczać estetycznych doznań i zachęcać do odkrywania swojego miasta, jego historii i tożsamości.

Historyczne centrum Raciborza atrakcyjne dla mieszkańców i przyjezdnych

- Od dłuższego czasu przy wsparciu Architekt Miejskiej, Miejskiej Konserwator Zabytków oraz Wydziału Promocji, Kultury, Turystki i Sportu pracujemy nad tym, aby historyczne centrum Raciborza było atrakcyjne zarówno dla mieszkańców jak i turystów. Wciąż trwają prace nad utworzeniem Parku Kulturowego, ale już teraz staramy się dodać naszej starówce nowych walorów między innymi poprzez prace raciborskich artystów. Nie mniej istotny jest wymiar edukacyjny podejmowanych przez nas działań – podkreśla wiceprezydent Dawid Wacławczyk. W grudniu na ścianie muzeum przy ulicy Chopina powstał mural, przedstawiający XVIII wieczny Racibórz. Wcześniej w zakątku ulicy Różanej pojawiły się kolorowe skrzydła, przy których mieszkańcy i turyści mogą robić sobie pamiątkowe, anielskie zdjęcie.

- Bardzo zależało mi na tym, aby mural, który powstanie przy ul. Szewskiej był zakorzeniony w historii i tożsamości Raciborza. Stąd zadaliśmy artyście temat „Synagoga” nawiązujący do budynku, który stał kilkanaście metrów dalej. To, co kiedyś mogło dzielić ludzi, dziś staje się miejscem zetknięcia wielokulturowości i różnorodności. Miejscem otwartym na dialog. Nie jesteśmy pierwsi. Warto przypomnieć w tym miejscu działania chociażby stowarzyszenia ASK w ramach projektu „Puste miejsce. Tu byli Żydzi”, a także zasadzenie dębu pamięci Żydów raciborskich, który posadzili członkowie Midraszowego Teatru Żydowskiego – mówi wiceprezydent Dawid Wacławczyk.

„Synagoga”. Wizja twórcy

Treść edukacyjna muralu pn. „Synagoga” jest przykładem pokazującym jak piękne mogą być wnętrza synagog m.in. tej prezentowanej na projekcie. Przybliżenie społeczności miejskiej wnętrza Synagogi uwzględnionej w projekcie może obudzić chęć „turystyczną”, jak również przywołać pozytywne refleksje w dysonansie snujących się sporów. Ponieważ w miejskich archiwach nie zachowały się ilustracje wnętrz raciborskiej synagogi, pierwowzorem malowidła na Szewskiej jest wnętrze synagogi w Leżajsku. To forma wyjściowa wizji artystycznej autora skupiająca się na czysto estetycznych i wrażeniowych odczuciach widza.

Instrukcja czytania muralu

Jak czytać mural? Ściana jako metafora współczesnego świata, pęka, odsłania pamięć o tym co przeminęło. Element 3D ma wprowadzić widza w nokturnowe wnętrze synagogi. Widz dostrzega elementy symboliczno-zdobnicze. Gra świateł ma na celu nadać mistycznego klimatu, kontemplacji o tym co przemija, a warte jest pielęgnowania. Główny promień światła padający z okna na posadzkę wskazuje i rozświetla winorośl, która symbolizuje w obu kulturach pracę w życiu, odnowę duchową. Winorośl to również wieńczący element całego malunku. Winorośl spaja obie kultury, religie, wydaje owoc, który dla artysty jest niejako rozejmem, pogodzeniem przeszłości z teraźniejszością. Krzew, z którego każdy może czerpać dobro. – podkreśla Ryszard Paurowski – autor muralu. Prace nad muralem trwały miesiąc. Rozpoczęły się 13 grudnia. Zimowa pogoda, krótkie dni nie sprzyjały artyście.

- Najważniejsza jest stu procentowa koncentracja, musiałem pokonać zmęczenie, nie dopuścić do „zakwaszenia organizmu”. Praca nad takim wielkoformatowym malowidłem jest jak maraton. To hartuje. Jestem rzemieślnikiem, ale potrzebna jest mi swoboda i zaufanie. Dziękuję za nie. Czy jestem zadowolony? Jasne! – odpowiada Ryszard Paurowski - absolwent PWSZ na kierunku grafika użytkowa w Raciborzu oraz grafika warsztatowa Katowickiej ASP. Twórca znany w Polsce i Europie. Chęć ciągłego rozwoju kieruje go w stronę sztuki oraz muzyki co skutkuje współpracą z różnymi ośrodkami kultury oraz artystami. Autor muralu na raciborskiej przystani kajakowej, na jednym z wiaduktów w Sudole oraz płocie schroniska dla bezdomnych zwierząt. Współautor muralu przy ul. Chopina. Autor licznych wystaw, uczestnik festiwali muralowych w Europie.

Z szacunku i ku pamięci społeczności żydowskiej Raciborza

Pamięć o synagodze i społeczności żydowskiej Raciborza trwa. Prezydent Dariusz Polowy co roku w listopadzie opuszczając do połowy masztu flagę narodową na raciborskim Rondzie Żołnierzy oddaje należny hołd w 81. rocznicę Nocy Kryształowej. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku Niemcy podpalili synagogi, niszczyli żydowskie sklepy. Zamordowano 91 osób narodowości żydowskiej, spalono 171 synagog, zniszczono 7500 sklepów należących do Żydów, osadzono w obozach koncentracyjnych 26 tys. Żydów. Także w Raciborzu, który był w granicach III Rzeszy, spłonęła synagoga. Jej ruiny rozebrano w latach pięćdziesiątych 20 wieku.
Teraz z szacunku i ku pamięci społeczności żydowskiej Raciborza nieopodal tej historycznej lokalizacji żydowskiego domu modlitwy na elewacji budynku przy Szewskiej 3 rękami raciborskiego artysty Ryszarda Paurowskiego powstał mural „Synagoga”. Pomysłodawcą powstania muralu wiceprezydent Raciborza Dawid Wacławczyk. Koordynacją projektu zajęli się pracownicy Wydziału Promocji, Kultury, Turystyki i Sportu Urzędu Miasta.

- Czy mamy w planach kolejne tego typu działania? Oczywiście! Potrzebujemy do tego jednak współpracy radnych Rady Miasta. Jeżeli nie będą ścinać nam wydatków na kulturę i promocję to w drodze dialogu i współpracy uda nam się zapalić zielone światło dla podobnych inicjatyw w przyszłości – dodaje wiceprezydent Wacławczyk.