II Rzesza potrzebuje złota! Ludzie nie dali się nabrać na urzędnicze triki

Wojna niosła też ze sobą rozdziały bardzo tragiczne. Dotyczyły one rodzin, które w wyniku strat wojennych praktyczne przestały istnieć. Przykładem mogła tu być rodzina Rzitkich z Krowiarek. Z klepsydr i anonsów zawartych w raciborskim Anzeigerze możemy się dowiedzieć, że w dniu 1 lipca 1 916 roku zginął „za cesarza i ojczyznę” w wyniku trafienia odłamkiem granatu 30-letni nauczyciel, dobry i wartościowy człowiek, syn i brat, porucznik rezerwy w znanym nam już 3. Górnośląskim Pułku Piechoty nr 62, Franz Rzitky. Podążył on niejako za swymi trzema braćmi, którzy przed nim zginęli śmiercią bohaterów. Pod klepsydrą z dnia 11 lipca 1916 roku podpisali się kupiec Franz Rzitki oraz jego żona Marianne Rzitki z domu Ullrich. Z tego, co można dowiedzieć się ze skąpych źródeł historycznych wiadomo, że wszyscy bracia byli bardzo uzdolnionymi osobami, z wykształceniem akademickim, oficerami i podoficerami rezerwy, w życiu cywilnym poważanymi obywatelami i urzędnikami.

Jeszcze jedna rodzina z Krowiarek musiała ponieść w wyniku I wojny światowej straszne straty. Była to rodzina Wyrtkich. 30 lipca 1916 roku zginął 23 letni porucznik rezerwy w 158 pułku piechoty, w życiu cywilnym nauczyciel, York (Jorg) Wyrtki. Wcześniej, w roku 1915, zginęli dwaj jego bracia – Albert i Josef. Ten ostatni zginął 20 października 1915 roku jako podoficer w pułku grenadierów nr 3. Albert zginął jako pierwszy, kilka tygodni przed swym bratem Josefem.

Wojenni oszuści

Wojna oraz spowodowane nią niedobory i trudności uzewnętrzniała też prawdziwy charakter człowieka. Wywoływała też na pierwszy plan różnego rodzaju czarne charaktery i drobnych przestępców, którzy chcieli się na niedoli ludzkiej wzbogacić. Jeden z takich, raczej zabawnych przykładów, znajdujemy w raciborskim Anzeigerze. Przykład dotyczył raciborskiego sklepu rowerowego Hartmann, który stał się ofiarą oszustów. Otóż personel wspomnianego sklepu został powiadomiony telefonicznie o tym, że stacjonujący w Raciborzu batalion 22 zapasowego pułku piechoty, który zamawiał dotąd potrzebne części i akcesoria rowerowe w Spandau, chciałby, ze względu na odległość i związane z tym koszty, zamawiać wspomniane części w Raciborzu. Telefonicznie uzgodniono też, że obsługa sklepu wyda zamówione akcesoria żołnierzowi, który zgłosi się po nie z odpowiednimi dokumentami. Po pewnym czasie w sklepie pojawił się żołnierz z naramiennikami 22 pułku, z pułkowym zamówieniem na wspomniane części. Wydano mu zamówione części za 370 marek. Po pewnym czasie żołnierz przyszedł ponownie, zabierając kolejne części rowerowe. Nie miał przy sobie jednak zamówienia z pułku, które wraz z zapłatą obiecał przynieść w najbliższym czasie. Po kilku dniach nie zjawił się jednak, wtedy też właścicielka sklepu zorientowała się, że mogła paść ofiarą oszusta. Pomimo ogłoszeń prasowych z opisem oszusta ten ostatni prawdopodobnie nie został złapany. Oszustwa tego typu mnożyły się w całym kraju.

Jeńcy wojenni

Osobnym rozdziałem wojny była sprawa jeńców wojennych. Pisaliśmy już kilkakrotnie o wziętych do niewoli Rosjanach. W Rosji natomiast dostało się do niewoli ponad 160 000 żołnierzy niemieckich. Większość z nich pochodziła ze Śląska, bowiem na froncie wschodnim walczyli w przeważającej większości Ślązacy. Raciborski Anzeiger opisywał losy tych więźniów, którzy przebywali głównie na Syberii. Dziennik podawał odległości, które dzieliły jeńców od ich kraju. Odległość z Berlina do Moskwy wynosi 1930 km. Żołnierze byli zaś więzieni w miejscowościach odległych o wielokrotność tejże odległości – z Moskwy do Samary było 1100 km, do Chabarowska 8580 km, do Władywostoku zaś 8680 km.

Zbiórka złota i kosztowności

Pisaliśmy już o tym, że Rzesza potrzebowała coraz więcej pieniędzy na prowadzenie wojny. W tryby propagandy wprzęgnięto więc całą machinę wojskową. W tysiącach ogłoszeń, plakatów i artykułów prasowych namawiano ludność do oddawania państwu cennych przedmiotów z metali i kamieni szlachetnych. Za ten, jak się rozpisywano, szlachetny i patriotyczny czyn otrzymywano medale, obrączki, plakietki, głównie z żelaza. W dniu 3 sierpnia 1916 roku Bundesrat zabronił całkowicie kopiowania wspomnianych pamiątkowych przedmiotów. Całkowicie, pod karami zabroniono też handlu tymi przedmiotami.

W sierpniu 1916 roku Bank Rzeszy wydał pamiątkową, złotą monetę okolicznościową, którą wręczano ofiarodawcom cennych rzeczy. Na awersie widniała kobieta ofiarowująca swoje kosztowności państwu oraz napis W żelaznych czasach 1916. Na rewersie widniał otoczony liśćmi dębowymi napis Złoto oddałem na obronę, żelazo otrzymałem na chwałę.

Wszystko wskazuje na to, że urzędnicy planowali zastosować pewien trik, aby spowodować oddanie całości złota, które było jeszcze w prywatnych rękach, do banków. Rozpowiadano mianowicie, że w krótkim czasie nastąpi przetopienie wszystkich dotychczasowych monet na nowe. Spodziewano się Więc, że osoby, które nie ofiarowały jeszcze swojego złotego bilonu, z pewnością zaniosą ów do banku. Planowano wybić monety 10-, 20- i 50- markowe. Miały być one wybite w pierwszych miesiącach 1917 roku. Stare monety powinny wtedy stracić swoją rolę środków płatniczych. Jak się wydaje, większość tych, którzy zachowali swoje złote monety, nie przejęła się tym faktem. W końcu jednak wspomnianej „reformy” nie przeprowadzono.

Pożyczki wojenne

Pozostając przy sprawach finansów. Tak jak już napomknęliśmy, wiele krajów, w tym Niemcy, finansowały działania wojenne w dużej części poprzez pożyczki wojenne. Dziewięć pożyczek niemieckich, rozpisanych w latach 1914-1918 przyniosło prawie 98 miliardów marek, co w 60% pokryło koszty wojny. Na początku października 1916 roku rozpisano piątą pożyczkę wojenną. Przyniosła ona 10,6 miliarda przychodu, planowano zaś około 13 miliardów. Pożyczka była oprocentowana na 4,5% oraz 5% i mała być realizowana z procentami w roku 1924. W Raciborzu w kantorze Banku Rzeszy w piątą pożyczkę zainwestowano w sumie 13 415 900 marek, w poprzednią zaś - czwartą, z marca 1916 roku, 11 866 800 marek. Były to horrendalnie wysokie sumy, które zainwestowały urzędy, instytucje, firmy i osoby prywatne, nie zdając sobie sprawy, że zainwestowane pieniądze mogą w całości przepaść.

25 sierpnia 1916 roku raciborski Anzeiger donosił o przyznaniu honorowego obywatelstwa naszego miasta urodzonemu w Raciborzu generałowi Georgowi Wichurze. Generał ten odznaczył się męstwem w czasie bitwy pod Soissons, gdzie brawurowo dowodził swoją 5 dywizją piechoty za co został przez cesarza Wilhelma II odznaczony Królewskim Orderem Domowym Hohenzollernów.

Cdn. Renata Piotr Sput

W galerii Pomnik ku czci ofiar I wojny światowej w Kuźni Raciborskiej 

fot. przy tytule Żarowska Izba Historyczna