Oddajcie złoto i kosztowności! Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918

Miasto próbowało też zaopatrzyć mieszkańców przed zimą w zapasy produktów mącznych. W tym celu zakupiono znaczne ilości płatków owsianych oraz mąki ziemniaczanej. Płatki sprzedawano w cenie 30,35 marek za worek (170 funtów). Ta ostatnia oferta była skierowana głównie do kupców i piekarzy, którzy mieli się meldować w ratuszu w celu zamówienia kolejnych dostaw.

Ciągłe problemy z wyżywieniem

Informowano też raciborzan o tzw. chlebie zastępczym (Eckhoffbrot czy też Strohmehlblutbrot), czyli chlebie wypiekanym z różnych składników z dodatkiem drobno przemielonej słomy. Raciborzanie mogli się dowiedzieć, że chleb ten podobny jest do chleba wojennego i został już z powodzeniem wprowadzony w innych miastach. Co było ważne, przy wypieku wspomnianego chleba potrzebowano mniej mąki, co pozwalało na wypiek większej ilości bochenków z tej samej ilości mąki. Prezydent rejencji opolskiej postanowił też, że na karty na pieczywo ludność może otrzymać podwójną ilość wspomnianego chleba, czyli osiem funtów tygodniowo zamiast czterech.

Wielkie problemy występowały z mięsem wieprzowym. I to nie tylko z jego dostępnością, ale też różnymi przepisami związanymi z ubojem, handlem, kupnem, które ciągle zmieniano. 6 listopada 1916 informowano ludność o wprowadzeniu nowych cen urzędowych wielu rodzajów mięsa i tłuszczu wieprzowego. Ceny urzędowe na świninę różniły się w wielu górnośląskich miastach znacznie, w Raciborzu kilogram dobrej wieprzowiny kosztował 1,40 mk, kilogram tłuszczu czy też smalcu 1,80 mk.

Policja musiała ciągle upominać właścicieli lokali gastronomicznych, hoteli i innych lokali, które oferowały wyżywienia o konieczności zachowywania bezmięsnych dni. Ich ignorowanie, o czym wcześniej była już mowa, wiązało się ze znacznymi karami do zamknięcia lokalu włącznie. Przypominano też właścicielom, że informacja o dniach bezmięsnych powinna być umieszczona we wszystkich lokalach na widocznym dla wszystkich gości miejscu.

Sprawy polskie

Sprawy polskie zajmowały także w roku 1915 ważne miejsce w doniesieniach raciborskiej prasy. Nie było to dziwne, bowiem armie niemieckie stały głęboko na terenie dawnej Polski, a w ich skład wchodziły wielkie oddziały śląskie z dziesiątkami, czy nawet setkami tysięcy śląskich żołnierzy. W jednym z artykułów Uniwersytet i Politechnika Warszawska opisywano powstanie wspomnianych placówek. Niemiecki generał – gubernator Hans von Beseler podpisał statut obydwu szkół wyższych i przekazał je wraz z aktami powołania rektorom. Szkoły wyższe otwarto uroczyście 15 listopada 1915 roku. W relacji przypominano historię obydwu placówek, które funkcjonowały już w XIX wieku. Na uniwersytecie otworzono trzy fakultety – prawny i administracji państwowej, filologiczno – historyczny oraz matematyczno – przyrodniczy. Na politechnice zaś otwarto ich cztery – budowlany, budowy maszyn i elektroniki, chemii oraz architektury. Na Uniwersytecie przygotowywano natomiast otwarcie wydziału teologicznego.

Złoto dla zwycięstwa

W wielu artykułach prasowych, ogłoszeniach i różnorodnych reklamach namawiano ludność do oddawania w bankach złota oraz innych kosztowności, w zamian za co otrzymywano pieniądz papierowy. W ogłoszeniu zamieszczonym w raciborskim Anzeigerze zachęcano ludność do tego, jak go nazywano, patriotycznego kroku. Pisano, że ludność Rzeszy żyje w fałszywym przeświadczeniu o tym, że w ciężkich ekonomicznie czasach złoto jest lepszym zabezpieczeniem aniżeli pieniądze papierowe. Starano się przekonać obywateli, że banknoty i inne papierowe środki płatnicze Banku Rzeszy nie są gorsze od złota – co mówiąc szczerze, było nieprawdą. Dalej pisano „…Widać jak na dłoni, że ten, kto w tych ciężkich czasach zamyka swe zasoby złota w domu w skrzyni, popełnia przestępstwo przeciw ojczyźnie. Bank Rzeszy mógłby bowiem wydać trzykrotną ilość banknotów w stosunku do posiadanych zasobów złota. Im więcej więc złota znajdować się będzie w trezorach bankowych, tym więcej banknotów mógłby bank wypuszczać, co jest konieczne nie tylko do prowadzenia wojny, ale też do funkcjonowania państwa. Przypływ złota do banku bardzo w ostatnim czasie zmalał, a jak wiadomo, tylko złoto znajdujące się w posiadaniu banku może służyć całemu społeczeństwu. Tylko poprzez zwiększanie ilości złota w zasobach banku państwo może zachować płynność finansową, dalej obsługiwać swoje zobowiązania oraz spowodować, że nadzieje wrogów Niemiec na finansowy i gospodarczy krach nie spełnią się…”.

Walka o przetrwanie

Głównym problemem władz lokalnych i samorządowych, jak już wspominaliśmy nie raz, było zaopatrzenie ludności, szczególnie w okresie zimowym, w żywność. Na stronach lokalnych ogłoszeń gazet dominowały przeróżne doniesienia związane z żywnością. Przytoczmy tylko tytuły kilku z nich: Prawo regulowania cen maksymalnych powinno być przyznane kanclerzowi, W sprawie zaopatrzenia w kartofle, Ceny maksymalne na mięso wieprzowe, Ostrzeżenia dla sprzedających chleb i mąkę klientom bez ważnych kart na pieczywo, Problem fasoli, Eksport zbóż z Rumunii i Bułgarii, Zaopatrzenie Raciborza w okresie wojny, Sprzedaż mięsa w dniu jutrzejszym, Więcej mąki pszennej w grudniu, W sprawie zaopatrzenia w kartofle, Rozszerzenie obowiązkowych kontyngentów kartofli dla chłopów. Trzeba też stwierdzić, że władze próbowały za wszelką cenę utrzymać stosunkowo niskie ceny żywności. Ta niejako socjalizacja kosztów była propagowana głównie przez organizacje związkowe oraz partię socjaldemokratyczną. Polityka racjonalizacji w obrocie żywnością, obowiązkowe dostawy, organizowanie kupna artykułów spożywczych i ich sprzedaży po niskich cenach przez instytucje państwowe i samorządowe powodowała wielkie niezadowolenie i straty finansowe wśród chłopów, co gorsze zaś, zmniejszanie się produkcji we wszystkich dziedzinach rolnictwa o 20 do 25%. Stan taki przyniesie w kolejnych latach fatalne skutki.

Z wszystkich tych ogłoszeń, zabiegów, informacji, wynika jasno, że raciborskie władze komunalne z nadburmistrzem Bernertem na czele robiły wszystko, aby zaopatrzyć szerokie rzesze ludności w podstawowe produkty spożywcze. Sytuacja w mieście musiała być bardzo trudna, co odbija się w wielu artykułach, których zawartość miała uspokoić ludność i upiększyć nieco trudną sytuację, przede wszystkim zaś nie dopuścić do szerzenia się poczucia beznadziejności w stosunku do przyszłości. Pisano więc, że rynek mięsny we Wrocławiu funkcjonuje normalnie, zaś zasoby pożywienia dla bydła są wystarczające (O stanie pożywienie dla świń), (Otręby pszeniczne jako karma dla świń). Próbowano uspokajać ludność prowincji podając dane z badań ilościowych koni, krów, owiec, świń i kóz. Wyjaśniano też przyczyny koniecznych podwyżek cen (Oberżyści i restauratorzy przeciw podwyżce cen piwa, Podwyżka cen wyrobów drożdżowych).

Cdn. Renata, Piotr Sput

Na zdjęciach

Dawne stajnie raciborskiego szwadronu ułanów, następnie huzarów na Ostrogu. Stan z roku 2010. Zdj. Piotr Sput

Dawne koszary oraz stajnie raciborskiego szwadronu ułanów, następnie huzarów na Ostrogu. Zdj. Piotr Sput

Dawne koszary raciborskiego szwadronu ułanów, następnie huzarów na Ostrogu. Zdj. Piotr Sput