Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918 cz. 21

Im dłużej trwała wojna, tym bardziej przemysł niemiecki odczuwał brak wielu metali kolorowych. Wydawano więc rozporządzenie dla ludności w celu wykorzystania prywatnych zasobów różnych metali kolorowych. W artykule prasowym Uwaga na bezmyślne oddawanie starych metali zwracano uwagę na to, aby nie oddawać do przetopienia przedmiotów bez upewnienia się, że nie są one cennymi zabytkami. W rozporządzeniu z 31 czerwca 1915 roku o konieczności oddawania do punktów zbioru przedmiotów z miedzi, mosiądzu, niklu, takich jak np. przedmioty kuchenne, stwierdzano wyraźnie, że wszystkie przedmioty należy oddać do wspomnianych punktów, zwracano jednak uwagę, aby nie robić tego bezmyślnie i nie niszczyć rzeczy ważnych i cennych ze względów na ich zabytkowy i historyczny charakter. Ich wartość bowiem jest o wiele cenniejsza niż metal, z którego są wykonane.

Walka z lichwiarzami

Wydano też wiele rozporządzeń przeciw nielegalnemu handlowi oraz nieuczciwym sprzedawcom i handlowcom. W październiku 1915 roku opublikowano zarządzenie skierowane przeciw nieuczciwym handlowcom, szczególnie tym, którzy sprzedają towar po cenach lichwiarskich, próbując w ten sposób nieuczciwie zarobić. Przestrzeganiem tych przepisów zajmowały się oddziały miejscowej policji w miejscowościach powyżej 10 000 mieszkańców, w mniejszych zaś urzędy powiatowe ze starostą jako osobą odpowiedzialną. Urzędnicy mieli bezwzględny obowiązek zajmować się zwalczaniem tego zjawiska.

Militaryzacja społeczeństwa

Pisaliśmy już o działających w Raciborzu wielu organizacjach, także paramilitarnych, które zajmowały się głównie pomocą rodzin żołnierskich. Istniały też organizacje młodzieżowe, nawet dziecięce, tzw. Jungwehr- Kompanien (kompanie młodzieżowe), składające się z wielu uczniów wszystkich w zasadzie raciborskich szkół. Owe kompanie młodzieżowe odbywały regularne ćwiczenia cielesne. W niedzielę 10 października 1915 roku spotkały się w różnych punktach miasta w celu przeprowadzenia ćwiczeń 1, 2, 3, 6 i 7 raciborska kompania młodzieżowa. Kompanie 4, 5 i 8 miały w tym dniu wolne, jako że w szkołach należących do nich uczniów trwały ferie. Muzycy wspomnianych, ćwiczących w tym dniu kompanii, spotkali się na ulicy na obecnej ulicy Wojska Polskiego. Każda wspomniana kompania miała bowiem, na wzór prawdziwych oddziałów, własną kapelę.

Problemy z bilonem

Pod koniec roku 1915 dał się odczuwać wyraźny brak drobnych monet. Proces ten będzie się pogłębiał z każdym rokiem wojny. Szczególnie, jak pisał Anzeiger, był ten problem odczuwany „…przez drobny handel i rzemiosło, gdzie brak drobnych monet zdawkowych prowadzi do przestojów i innych uniedogodnień”. Gazeta donosiła, że władze próbowały zaradzić temu problemowi i zamierzają bić monety żelazne, konkretnie planowano bić 5- fenigówki w ilości 60 milionów marek. Zamysł ten zaczęto też szybko wprowadzać w życie. Mnożyło się też wiele propozycji dotyczących zaradzenia temu problemowi, m.in. proponowano szybsze wypróżnianie wszystkich możliwych automatów, głównie na dworcach kolejowych. Wspomniane wyżej monety żelazne zaczęto wypuszczać na rynek w październiku 1915 roku. Jak pisano, ich bicie zajęło dużo czasu, bowiem chciano uzyskać dobrą jakość monet (bez rdzy), co wymagało zastosowania skomplikowanego procesu produkcyjnego.

Pomoc rodzinom żołnierzy

Podczas wojny państwo pomagało finansowo rodzinom, których ojcowie walczyli na froncie, także kobietom samotnie wychowującym dzieci. Już w roku 1914 wprowadzono cotygodniowe wsparcie finansowe. Raciborski Oberschlesischer Anzeiger umieszczał też napomnienia władz, w których ostrzegano kobiety przed nieprawnym pobieraniem zapomogi. Przysługiwała on tylko tym rodzinom, których ojcowie przebywali zostali powołani do służby wojskowej, nie zaś tym, których ojcowie i mężowie powrócili z różnych powodów do domów i pracy.

Pomoc jeńcom

Wielokrotnie też zachęcano ludność do zbierania datków dla niemieckich żołnierzy w rosyjskiej niewoli. Pod koniec października zamieszczono w Anzeigerze obszerny artykuł Świąteczne upominki dla żołnierzy w rosyjskiej niewoli. Stwierdzano w nim, że w Rosji żołnierze nie mają takich warunków jak we Francji czy w Anglii. Komitet Centralny Niemieckiego Czerwonego Krzyża wzywał przeto swe oddziały krajowe i prowincjonalne do zintensyfikowania działań przed Światami Bożego Narodzenia.

Wspomniany Komitet przypominał też, że jeńcy niemieccy na Syberii żyją w bardzo trudnych warunkach, w zimie temperatura spada tam poniżej – 40 stopni Celsjusza. Paczki dla tychże jeńców, każda w cenie ok. 40 marek koniecznie więc musiała zawierać trwałe i niezbędne do przeżycia pożywienie oraz ciepłe ubrania. W zbiórce pieniężnej brała też udział cesarzowa, ofiarowując znaczną sumę pieniędzy. W przesyłaniu paczek czynnie pomagały zakony joannitów i kawalerów maltańskich. Razem ze wspomnianymi paczkami na Sybir wysyłano też ciepłe koce i buty, które dostarczały intendentury armii niemieckiej i austro – węgierskiej. Kontrolę nad transportami tychże paczek aż do obozów jenieckich oraz ich rozdziałem sprawował szwedzki Czerwony Krzyż. Informowano też czytelników o skomplikowanej i dalekiej drodze przesyłek. Paczki przesyłano przez Finlandię (gdzie w chwili pisania artykułu (22 października 1915) powinny się znajdować. Stamtąd transportowano je tygodniami specjalnym pociągiem przez całą Rosję, by w końcu, możliwie przed Świętami Bożego Narodzenia trafiły do jeńców.

W tym samym numerze gazety zamieszczono też, nieco patetyczny, reportaż dotyczący sytuacji jeńców niemieckich w Rosji. Jeden ze świadków, który naocznie widział sytuację jeńców opisywał warunki w jakich jeńcy musieli tam próbować przeżyć. Także całkowite braki wszystkiego, co potrzebne do życia - przyrządów medycznych, lekarstw, żywności, odzieży. Podkreślał także braterstwo jeńców, ich wspólnotę, troskliwą opiekę oficerów nad sowimi żołnierzami. Artykuł ten w pewnym stopniu miał zapewne uspokoić rodziny jeńców, obywateli zaś zachęcić do składnia dla niemieckich jeńców wojennych darów i datek.

Cdn. Renata, Piotr Sput

W galerii

Pocztówka z okresu wielkiej wojny z motywami patriotycznymi

Herb i godło miasta Raciborza w okresie wielkiej wojny

Plan Raciborza z początku XX wieku