Fala upałów. Większość Polaków nie ma się gdzie przed nimi ukryć

Liczba zgonów z powodu upałów w Polsce powyżej średniej W lipcu opublikowano dane dotyczące liczby osób, które zmarły podczas ubiegłorocznych fal upałów - w całej Europie życie straciło 61 000 osób. W Polsce liczba ofiar śmiertelnych w miastach podczas fal upałów aż trzykrotnie przewyższa średnią. Także poza dużymi miastami, przy temperaturach powyżej 35°C odnotowano wzrost śmiertelności, o 1,3 w małych miastach, i 1,6 na wsiach.

Trend wysokich temperatur będzie się utrzymywać. Dla wielu osób konsekwencje tej sytuacji mogą być śmiertelne. Eksperci szacują, że jeśli nie zostaną wdrożone skuteczne i wydajne środki łagodzące skutki upałów, w Europie do 2030 roku liczba zgonów może wzrosnąć do 68 000 rocznie a do 2050 do ponad 120 000.

Zły stan budynków nasila problem Większość polskich domów nie nadaje się do użytkowania w warunkach upałów: ponad 70% wolnostojących domów jednorodzinnych nie posiada lub ma niewystarczającą izolację termiczną. Systemy chłodzenia, takie jak klimatyzacja lub elektryczne pompy ciepła zainstalowane są w niewielu gospodarstwach domowych. Wszystko to czyni fale upałów wyjątkowo niebezpiecznymi, ponieważ mieszkańcy nie mogą schronić się przed nimi w swoich domów. Aby temu zaradzić w przyszłości, grupy obywatelskie wskazują na potrzebę ogólnokrajowej operacji renowacji domów.

„Ekstremalne temperatury to już nie tylko fenomen południa Europy. Modernizacja naszych budynków powinna być niezbędną i nieuniknioną zmianą, która zapewni, że nasze domy będą dostosowane do realiów nadchodzących dekad. Jeśli nie podejmiemy działań, ucierpi na tym zarówno nasze zdrowie, zwłaszcza osób starszych, jak i jakość życia, a jako społeczeństwo będziemy zmagać się z konsekwencjami przez wiele lat” – mówi Alicja Piekarz z Polskiej Zielonej Sieci.

Renowacje i izolacja budynków do tej rozpatrywane były głównie w kategoriach ochrony przed chłodem - wiele rodzin ma trudności z utrzymaniem wystarczającego ciepła w swoich domach ze względu na niską efektywność energetyczną budynków. 21% gospodarstw domowych żyje obecnie w ubóstwie energetycznym.

„Fale upałów pokazują, że modernizacja naszych domów jest i będzie stanowić ratunek dla osób starszych i wrażliwych na temperatury. Musimy zachęcać i wspierać właścicieli w modernizacji izolacji domów i wymianie tradycyjnych kotłów grzewczych na alternatywne rozwiązania, takie jak pompy ciepła, które mogą być wykorzystywane zarówno jako źródło ogrzewania, jak i klimatyzacja” – podkreśla Katarzyna Przybylska, dyrektorka ds. rzecznictwa w Habitat for Humanity Poland, organizacji działającej na rzecz poprawy warunków mieszkaniowych osób o niskich dochodach.

Seniorzy najbardziej podatni na śmierć w trakcie upałów

Skutki ubiegłotygodniowych upałów na własnej skórze odczuła pani Ewa Rapacz, 78 letnia liderka grupy seniorów: „W trakcie upału spędziłam cały dzień na słońcu, a następnego dnia dostałam gorączki, więc teraz staram się otaczać ludźmi i nie być sama podczas wysokich temperatur. Staram się szukać sposobów radzenia sobie z upałami: piję dużo wody, zakładam czapkę na głowę, noszę mokrą chusteczkę do wycierania szyi, twarzy, nie wychodzę w najsilniejsze słońce, ale poza tym lubię przebywać na zewnątrz” – mówi.

W domu opieki „Prometeusz” personel podjął dodatkowe środki, aby zmniejszyć ryzyko, jakie wysokie temperatury stanowią dla seniorów. „W okresie letnim wdrożyliśmy dodatkowe działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu naszych seniorów, m.in. ścisłe monitorowanie temperatur w budynkach i dodatkowe kontrole stanu zdrowia. Pilnujemy też, aby seniorzy pili odpowiednią ilość wody w ciągu dnia” – wymienia Rozalia Ryżyk, dyrektor ośrodka.

Jak podkreśla, seniorzy są szczególnie narażeni na wysokie temperatury latem. Wiele starszych osób nie ma dostępu do klimatyzowanych obiektów ani personelu domów opieki, który mógłby ich chronić, dlatego warto sprawdzać starszych członków rodziny lub sąsiadów, aby mogli bezpiecznie przetrwać lato.

Porozumienie krajów UE pozwoli na modernizację budynków Kraje UE negocjują obecnie nowe porozumienie w celu określenia minimalnych standardów charakterystyki energetycznej budynków w ramach dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD). Organizacje społeczne zwracają uwagę, że ambitne porozumienie w sprawie EPBD byłoby korzystne dla polskiego społeczeństwa, a w dłuższej perspektywie pozwoliłoby zaoszczędzić pieniądze polskim konsumentom.

„Rewizja dyrektywy EPBD na szczeblu UE stanowi wyjątkową okazję do zapewnienia stabilnych, długoterminowych planów renowacji, które przyniosą korzyści wszystkim obywatelom Polski i zapewnią, że przedstawiciele populacji osób starszych i osoby wrażliwe na temperatury będą chronione przed upałem. Polski rząd powinien przyjąć ambitne ramy renowacji budynków na poziomie UE, a następnie zapewnić ich terminowe wdrożenie, aby wesprzeć tak bardzo potrzebną transformację w kierunku energooszczędnych domów” – uważa Aleksander Śniegocki z Instytutu Reform.

Stan budynków w Polsce* Ponad 70% wolnostojących domów jednorodzinnych w Polsce (3,6 mln) nie posiada izolacji termicznej lub jest ona niewystarczająca.

Zaledwie 1% wszystkich domów w Polsce można uznać za energooszczędne – są to głównie budynki, które zostały zbudowane w ciągu ostatnich kilku lat.

21% gospodarstw domowych w Polsce zmaga się z ubóstwem energetycznym, podczas gdy dwie trzecie budynków w kraju stanowi stare budownictwo i nie posiada odpowiedniej izolacji.

Około 9,4 miliona Polaków żyje obecnie w warunkach mieszkaniowych, które stanowią zagrożenie dla ich zdrowia – nieodpowiednie ogrzewanie, zanieczyszczone powietrze w pomieszczeniach i pleśń, razem tworzą środowisko sprzyjające chorobom takim jak astma.

*Źródło: BPIE - Finansowanie Budownictwa Energetycznego w Polsce.

EPBD

Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) to negocjowany akt prawny UE, określający plan działania w zakresie renowacji europejskich budynków i wprowadzania technologii takich jak pompy ciepła i panele słoneczne w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2050 r.

W ramach EPBD polski rząd będzie miał za zadanie opracowanie krajowego planu modernizacji polskich domów, szkół, szpitali i innych budynków. Budynki, które marnują najwięcej energii, zostaną odnowione w pierwszej kolejności, aby uchronić ludzi przed wysokimi rachunkami za energię i ubóstwem energetycznym. Dyrektywa EPBD pozwoli na modernizację polskich budynków, czyniąc je bardziej odpornymi i wydajnymi.

W Parlamencie Europejskim dyrektywa EPBD została zatwierdzona w marcu. Negocjacje weszły obecnie w fazę rozmów trójstronnych, w których polski rząd jest bezpośrednio reprezentowany w Radzie Europejskiej.