Odkrycia archeologiczne w Kornicach i Raciborzu Starej Wsi elementem wielkiego międzynarodowego projektu

Poprzez zaawansowane badania genomiczne, które wykonano dla ok. 400 szkieletów pochodzących z najważniejszych stanowisk w Europie, w tym również dla niektórych szkieletów odkrytych w Kornicach (gm. Pietrowie Wielkie), Dzielnicy (gm. Cisek) i Raciborza-Starej Wsi podjęto próbę wyjaśnienia zagadki związanej z pojawieniem się pomiędzy ok. 4750 a 4400 lat temu grobów wyposażonych w bardzo podobne do siebie przedmioty, które ze względu na występujące wśród nich ekskluzywne naczynia w kształcie odwróconego dzwonu nazywano kulturą pucharów dzwonowatych albo „fenomen pucharów dzwonowatych”. Znaleziska te zapoczątkowały trwającą już ponad sto lat debatę czy za ich rozprzestrzenieniem kryje się migracja ludzi na dużą skalę a podobieństwo znalezisk wynika z istnienia wówczas „ludu pucharowego” ściśle definiującego swoją tożsamość etniczną czy też wynikało to z istnienia swego rodzaju „mody” na pewne typu przedmiotów luksusowych wśród ówczesnych elit społecznych.

W ciągu wielu lat badań kolebkę tego zjawiska lokalizowano w różnych miejscach (np. Francja, Bliski Wschód, Egipt, Holandia czy Europa Środkowa) często wskazując na Półwysep Iberyjski, gdzie pewne elementy kultury materialnej pojawiają się najwcześniej.

Wykonane badania genetyczne wskazują, że rozprzestrzenienie się „fenomenu pucharów dzwonowatych” pomiędzy Iberią a Europą Środkową odbyło się bez znaczącego przemieszczania się ludności. Inaczej było w przypadku Wysp Brytyjskich. Tu wraz z pojawieniem się pucharów dzwonowatych pojawiają się osobnicy różniący się profilem DNA od miejscowych populacji. Jak się przypuszcza 90% populacji ówczesnych Wysp Brytyjskich zostało zastąpiona przez grupy przybyszów z kontynentu.

Badania archeologiczne w Kornicach prowadzone były w związku budową zakładu produkcyjnego i infrastruktury firmy Eko-Okna S.A. W ciągu kilku lat badań udało się tu odkryć ogromną ilość zabytków, pozostałości osad i cmentarzysk z różnych okresów, w tym również unikatowe cmentarzysko kultury pucharów dzwonowatych, której dotyczy wzmiankowany artykuł. Powyższe badania genetyczne oprócz ogólnych danych informujących o zmianach populacyjnych w Europie dostarczyły również ciekawych informacji o zmarłych pochowanych na cmentarzysku w Kornicach. M.in. okazało się, że zmarli pochowani w trzech grobach stanowili rodzinę: zidentyfikowano ojca oraz jego córkę i syna.

Badania archeologiczne w Dzielnicy każdego roku przynoszą również niezwykłe efekty, dostarczając wielu cennych informacji na temat społeczności żyjących na tym terenie od 7500 do 4000 lat temu. Od 3 lat badania koncentrujemy badania na cmentarzysku z przełomu młodszej epoki kamienia oraz wczesnej epoki brązu (ok. 4300-4100 lat temu). Wśród odkrytych dotąd grobów na szczególną uwagę zasługuje odkryty w 2017 r. pochówek mężczyzny z bogatym wyposażeniem składającym się z ozdób oraz przedmiotów podkreślających jego wysoką pozycję.

Z kolei grób z Raciborza-Starej Wsi odkryty został przypadkowo podczas prac polowych i badanych był przez archeologów Muzeum w Raciborzu (Romuald Turakiewicz i Marcin Rezner, którym dziękujemy za możliwość wykorzystania próbek).

Mirosław Furmanek

Archeologia Żywa. Migracja, groby i uczeni. Z pucharami dzwonowatymi przez Europę - pobierz [tutaj]

Artykuł z Nature The Beaker phenomenon and the genomic transformation of northwest Europe - [tutaj]