Jednostka administracyjna Racibórz-Zamek

W czasie reformy administracyjnej w Prusach (1871) utworzono obszary dworskie (Gutsbezirke) jako odrębne od wsi jednostki administracyjne. Taki obszar powstał w Ostrogu. Podczas spisu statystycznego z 1871 roku odnotowano w nim 3 domy mieszkalne z 7 rodzinami i 170 mieszkańcami, z czego mężczyzn było 160 (stanowili 94 % ogółu). Spisem z pewnością objęto także załogę koszar ułańskich, co wpłynęło na wysoki odsetek mężczyzn. Dalszym argumentem przemawiającym za tą tezą jest zapis o istnieniu jedynie trzech budynków mieszkalnych oraz twierdzenie, że spośród 170 mieszkańców jedynie dwóch urodziło się na miejscu. 155 katolików stanowiło 91 % mieszkańców. Ponadto było 15 ewangelików. Wśród mieszkańców w wieku powyżej 10 lat, 106 umiało czytać i pisać (96 %). Tylko siedmiu było analfabetami. W Raciborzu analfabeci stanowili wtedy 16 % społeczeństwa.

W 1885 roku obszar obejmował 178 hektarów powierzchni, z tego 109 ha stanowiły grunty orne, 52 łąki a 8 ha było zadrzewionych. Chodzi tu głównie o grunty folwarku ostrogskiego, zwanego Brzuchow. W dwóch budynkach mieszkało łącznie 184 mieszkańców, w tym było 170 mężczyzn (92 %). Spis wyodrębniał aktywnych wojskowych, których było 158. Potwierdziłoby to tezę, że także w 1871 roku duży udział procentowy mężczyzn był związany z jednostką wojskową. Katolicy stanowili 71 % mieszkańców (131). Znaczną liczbę 53 protestantów należy także wiązać z wojskowymi. Cywilów w obszarze dworskim było jedynie 26.

Spis powszechny z 1895 roku wykazał istnienie 3 budynków mieszkalnych, zamieszkałych przez 146 osób. Mężczyzn było 128 (88 %). Na terenie obszaru mieszkało 109 aktywnych wojskowych. Mieszkańcy byli objęci działaniem urzędu stanu cywilnego w Ostrogu. Jednak właściwy dla obszaru dworskiego obwód urzędowy (Amtsbezirk), będący jednostką administracyjną powiatu, był w Bosaczu. Obwód ten obejmował także Ostróg i Płonię.

W 1900 roku Bosacz włączono do Raciborza. Wspomnijmy kłopoty, jakie od 1901 roku miał proboszcz Pfleger na skutek interwencji naczelnika obwodu urzędowego (Amtsvorsteher) w Bosaczu. Wynika z tego, że Bosacz jako wieś już nie istniała, jednak urząd nadal działał. Najwidoczniej uznano tę sytuację za kuriozalną i w 1902 obwód urzędowy w Bosaczu zlikwidowano. W tym samym czasie nazwę obszaru dworskiego Ostróg zmieniono na Racibórz-Zamek. Wówczas także część Ocic otrzymała nazwę Ocice-Zamek. Obwód urzędowy utworzono na terenie obszaru dworskiego Racibórz-Zamek i był on jednostką właściwą także dla Ostroga i Płoni. Dla nadania Raciborzowi-Zamkowi jeszcze większej rangi utworzono tu nawet odrębny urząd stanu cywilnego. Zarówno Ostróg jak i Płonia miały swoje odrębne urzędy stanu cywilnego.

Spis powszechny z 1905 roku wykazał zwiększenie do 13 liczby domów mieszkalnych, zajmowanych przez 54 odrębne gospodarstwa. Znacznie, bo do 413 zwiększyła się liczba mieszkańców (282 % stanu sprzed dziesięciu lat). Mężczyzn było 248 (60 %). Liczba 123 aktywnych żołnierzy uległa wzrostowi o 13 %. Przeważała ludność wyznania katolickiego (79 %). Spis statystyczny z 1905 roku rejestrował także deklarowany język ojczysty. Niemiecki podały 292 osoby (71 %). Językiem polskim posługiwało się 121 osób (29 %).

Podczas plebiscytu na terenie obszaru Racibórz-Zamek uprawnionych do głosowania było 259 osób. W akcie głosowania uczestniczyły jedynie 164 osoby (63 %). Była to jedna z niższych frekwencji. W powiecie przekraczała 90 %, a w Raciborzu wyniosła 97,4 %. W obszarze dworskim za Polską oddało głos 17 osób (10 %), za Niemcami 147 osób (90 %).

5 stycznia 1927 roku obszar dworski Racibórz-Zamek utracił samodzielny byt. Został włączony do Raciborza. W tym samym czasie do miasta włączono także Ostróg i Studzienną oraz obszary dworskie Ocice-Zamek, Studzienna, Stara Wieś i Proszowiec. Spowodowało to zwiększenie liczby mieszkańców o 8108 osób. Powierzchnia miasta wzrosła o 15 km kw., zatem o 46 %.

Źródło: Paweł Newerla, Dzieje Raciborza i jego dzielnic (2008)