Kult Marszałka Józefa Piłsudskiego na Ziemi Raciborskiej

Cześć oddawana Piłsudskiemu nie spotykała się ze sprzeciwem Niemców, jako że Marszałek był twórcą porozumienia polsko-niemieckiego z 1934 roku. Stosunki między obu państwami były wówczas poprawne, więcej, zaznaczone faktycznymi umizgami ze strony Hitlera.

Kult Marszałka, widoczny na Śląsku po obu stronach kordonu granicznego miał swego głównego animatora. Był to wojewoda śląski dr Michał Grażyński, piłsudczyk zagorzały, postać tyleż zasłużona, co kontrowersyjna. Grażyński zanim objął godność wojewodzińską znał doskonale realia śląskie, należał przecie do wyróżniających się dowódców III powstania (1921) i na początku lat 20-tych oddelegowany został do Opola, do pracy w redakcji „Nowin Codziennych”, gdzie miał swoich zwolenników i przyjaciół, nie tylko politycznych. Fakt ten w znacznym stopniu wyjaśnia, że zarówno Związek Polaków w Niemczech, jak i „Nowiny Codzienne” darzyły sympatią rządy sanacyjne, a Piłsudskiego - z pobudek szczerze patriotycznych traktowana wręcz jako symbol polskości.

A oto kilka faktów odnotowanych przez „Nowiny Codzienne” świadczących o autentycznej atencji wobec zmarłego przywódcy narodu polskiego. Już 14 maja 1935 roku, a więc w dwa dni po jego śmierci, w Gamowie odbyła się uroczysta akademia żałobna. Zorganizowało ją miejscowe koło Towarzystwa Młodzieży Polskiej. „Wygłoszono odczyt o życiu i czynach największego z Polaków (…) Dwuminutowym milczeniem oddano hołd pamięci Marszałka Piłsudskiego”. Niebawem, bo już 26 maja 1935 r. raciborski oddział Związku Polaków w Niemczech urządził w „Strzesze” kolejną akademią żałobną. Zagaił ją dyrektor Banku Ludowego - Stefan Szczepaniak. Przemówił przedstawiciel polskiego konsulatu. Odegrany został marsz żałobny. Okolicznościową prelekcję wygłosił prof. Dr Szwed analizując dzieło zmarłego. 5 czerwca 1935 r. mszą żałobną o godz. 6.00 rano uczcili Piłsudskiego łubowiczanie. W ich wsi w czasie plebiscytu górnośląskiego znaczna część oddała swe głosy za Polską. W tym samym dniu i o tej samej godzinie nabożeństwo żałobne odprawione zostało w Turzu, miejscowości, która obok Budzisk była nazywana „małą Warszawą”. Jeśli wierzyć „Nowinom Codziennym”, w nabożeństwie „wzięło udział całe polskie społeczeństwo miejscowe i goście”.

30 listopada 1935 r. Polski Uniwersytet Ludowy w Raciborzu zorganizował prelekcję poświęconą rocznicy wybuchu powstania listopadowego i także z tej okazji oddano hołd Piłsudskiemu oraz śląskim działaczom zasłużonym dla polskości. „Wieczorem wykładowym pokierował z dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech kierownika Banku Ludowego p. Nawrocki, który powitał gości, specjalnie p. prof. dr Szweda (…) on też wygłosił kilka słów o Powstaniu Listopadowym i o znaczeniu postaci wielkiego Marszałka Józefa Piłsudskiego w najnowszych dziejach Narodu. Następnie „Wykład o polskich działaczach na Śląsku wygłosił p. prof. dr Szwed. Referent zapoznał słuchaczy z postaciami takimi, jak Józef Lompa, ks. Damrot, Miarka (…)”. Może zaskoczyć, że prelegent pominął Wojciecha Korfantego. Ten najwybitniejszy działacz polski na Górnym Śląsku był politycznym przeciwnikiem wojewody Michała Grażyńskiego, sanacji i Piłsudskiego i tym można tłumaczyć gorszącą zmowę milczenia.

Kolejne imprezy patriotyczne poświęcone Marszałkowi odbyły się w 1936 r. 15 marca staraniem raciborskiego oddziału Związku Polaków w Niemczech sprowadzono do Raciborza i wyświetlono film przedstawiający pogrzeb Piłsudskiego. Następnie chóry „Echo” i „Harmonia” odśpiewały znaną pieśń „Gaude Mater Polonia”. Całej podniosłej imprezie przewodniczył dyrektor Banku Ludowego - Leon Nawrocki. Również polskie kobiety włączyły się do organizowania akademii. W niedzielę 22 marca 1936 r. odbyło się zebranie Towarzystwa Polek, na którym nauczycielka Kazimierczakówna - przedstawiła w swoim wystąpieniu sylwetkę Marszałka. Przy okazji omówiła inne sprawy związane z działalnością statutową, a więc zorganizowanie pierwszej komunii świętej dla polskich dzieci i pielgrzymek do Krakowa; w porządku obrad znalazła się również analiza czytelnictwa polskich książek znajdujących się w bibliotece „Strzechy”. Dokładnie w pierwszą rocznicę śmierci Piłsudskiego, to jest 12 maja 1936 r. Polacy raciborscy po raz już kolejny uczcili pamięć swego idola. Prezes oddziału Związku Polaków w Niemczech - Leon Nawrocki wygłosił krótkie okolicznościowe przemówienie. Odśpiewano „Bogurodzicę”. Helena Różycka odegrała marsza żałobnego. Nadto deklamowano patriotyczne wiersze.

Niewykluczone, że imprez żałobnych ku czci zmarłego przywódcy polskiego było więcej niż odnotowała gazeta. Wiadomo, że podobne akcje imprezowe organizowano w innych powiatach Rejencji Opolskiej. Kult Piłsudskiego, niezależnie od jego politycznego kontekstu, służył umocnieniu polskiej świadomości narodowej na Opolszczyźnie, która w zamiarach Niemców była poddana presji germanizacyjnej, a tolerowanie polskości - jak się okazało - miało charakter przejściowy.