Śląsko-Dąbrowska Solidarność ostrzega: albo zimne kaloryfery, albo 300 proc. podwyżki

Posiedzenie Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego w Katowicach, 29.06. - Posiedzenie zostało zwołane na wniosek strony społecznej, a poruszanym problemem jest sytuacja w sektorze ciepłowniczym i możliwy kryzys, jaki może nas czekać w już w najbliższym sezonie jesienno-zimowym. Sektor ciepłowniczy jest branżą szczególnie narażoną na skutki światowego kryzysu surowcowo-energetycznego, zwłaszcza w kontekście wojny w Ukrainie, co może zakończyć się falą upadłości przedsiębiorstw ciepłowniczych oraz brakiem możliwości dostarczenia energii cieplnej do odbiorców końcowych. Dyskusja jest potrzebna do wypracowania takich rozwiązań systemowych, które pozwolą na uniknięcie zagrożeń. Utrudniony dostęp do paliw będzie miał realne przełożenie na ceny, jakie poniosą odbiorcy. Wierzę jednak, że wypracowane wspólne stanowisko przyniesie konkretne, praktyczne rozwiązania, korzystne dla mieszkańców nie tylko naszego regionu – podkreślił marszałek Jakub Chełstowski.

W obradach WRDS wzięło udział liczne grono parlamentarzystów reprezentujących niemal wszystkie partie i ugrupowania polityczne oraz samorządowcy.

- Problem jest poważny, bo z jednej z strony może się okazać, że kaloryfery w naszych mieszkaniach będą jesienią i zimą po prostu zimne albo za ciepło zapłacimy nawet 300 procent więcej. Tylko pytanie, czy nasze budżety i portfele to wytrzymają? – zwrócił uwagę Dominik Kolorz, przewodniczący Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”.

Największym wyzwaniem, przed którym stoją obecnie zarówno duże przedsiębiorstwa ciepłownicze, jak i małe, lokalne ciepłownie, jest drastyczny wzrost cen paliw. Prognozowana cena gazu ziemnego w I kw. 2023 roku będzie wyższa w porównaniu do I kw. 2022 roku o przeszło 410 proc. Z kolei prognozowany wzrost ceny węgla dla ciepłownictwa w omawianym okresie wyniesie ponad 310 proc.

Niebagatelny wpływ na koszt produkcji ciepła ma również cena uprawnień do emisji CO2 w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU-ETS. W czerwcu 2020 roku wynosiła ona nieco ponad 20 euro/t, natomiast obecnie jest to już ok. 83 euro/t.

- To właśnie rosnące koszty wynikające z polityki klimatyczno-energetycznej skłoniły wiele przedsiębiorstw z sektora ciepłowniczego do inwestycji w technologie gazowe pry jednoczesnym wycofywaniu paliwa węglowego. Wobec bezprecedensowego wzrostu ceny gazu, który obserwujemy w ostatnich miesiącach inwestycje te zamiast spowodować w dłuższej perspektywie poprawę kondycji finansowej przedsiębiorstw, mogą znacząco przyczynić się do ich upadłości – wskazywano podczas obrad WRDS.

Z informacji płynących z branży ciepłowniczej wynika, że zrekompensowanie opisanego wyżej wzrostu kosztów produkcji energii cieplnej musiałoby się wiązać podwyżką cen dla odbiorców końcowych nawet o 300 proc. Takie rozwiązanie byłoby całkowicie nieakceptowalnie społecznie. Nie uzyskałoby również zgody ze strony Urzędu Regulacji Energetyki, który zatwierdza taryfy w sektorze ciepłowniczym. Stąd obawa, że już w nadchodzącym sezonie grzewczym znaczna część spółek ciepłowniczych może być zmuszona do ogłoszenia upadłości, z uwagi na pojawienie się ujemnych kapitałów. Pozostałe ciepłownie i elektrociepłownie mogą mieć problemy z pozyskaniem środków na zakup paliw, co będzie skutkować przerwami w dostawach ciepła dla odbiorów końcowych.

W ocenie Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego w Katowicach konieczne jest zatem przyjęcie systemowych rozwiązań chroniących zarówno przedsiębiorstwa ciepłownicze oraz miejsca pracy zatrudnionych w nich pracowników, jak i indywidualnych odbiorców ciepła systemowego. Zaproponowano dwa warianty:

Wariant 1. Wsparcia dla sektora paliwowego:

- wyznaczenie na poziomie ministerialnym, stałej maksymalnej ceny paliwa (gaz ziemny, węgiel, biomasa) dla ciepłowni/elektrociepłowni obsługujących odbiorców komunalnych, indywidualnych, np. w formie dedykowanej taryfy/oferty na gaz, stworzonek przez PGNiG ze stałą ceną w ciągu roku,
- rządowe dopłaty do paliwa dla dostawców/sprzedawców surowca. Rozwiązanie to równoważy podejście dla różnych technologii wykorzystujących różne paliwa tj. jeżeli sprzedawca utworzy dedykowaną taryfę/ofertę to różnica w kosztach vs przychody zostanie zaspokojona przez regulację ustawową. Oznacza to, że jeżeli koszt w pełni nie jest odzwierciedlony w taryfie/cenniku za dane paliwo – wtedy to przedsiębiorstwo otrzyma dopłatę uwzględniającą różnicę kosztów uznanych przez URE w taryfie/cenniku a poniesionymi rzeczywistymi kosztami.

Wariant 2. Wsparcie dla klienta końcowego za pośrednictwem przedsiębiorstw ciepłowniczych

- wyznaczenie na poziomie ministerialnym ceny za ciepło dla odbiorców końcowych (w podziale na paliwa), która to będzie ceną graniczną przy wyznaczaniu wsparcia/dotacji dla danej grupy,
- Uwzględnienie przez URE w procesie zatwierdzania taryf pełnego przełożenia kosztów, jakie ponosi dane przedsiębiorstwo ciepłownicze, tak aby działalność nie była narażona na stratę.
- rządowe dopłaty do ceny za ciepło dla klientów końcowych poprzez uzupełnienie luki przychodowej przedsiębiorcom ciepłowniczym (w przeliczeniu na zł/GJ), jaka powstanie między wyznaczonym poziomem ceny dla odbiorcy końcowego, a otrzymaną taryfą na ciepło.

Ponadto postulowano podjęcie następujących działań na rzecz poprawy sytuacji sektora ciepłowniczego:

- rozpoczęcie przez stronę rządową działań na forum Unii Europejskiej na rzecz głębokiej reformy systemu handlu uprawnieniami do emisji EU-ETS mającej na celu obniżenie i ustabilizowanie ceny uprawnień emisyjnych.
- stworzenie funduszu na potrzeby przedsiębiorstw ciepłowniczych, który byłby źródłem finansowania nisko oprocentowanych pożyczek na zakup paliw z rocznym lub dłuższym odroczeniem spłaty,
- zgoda URE na uwzględnienie w taryfie dla ciepła pełnych kosztów paliwa z jednoczesnym obniżeniem VAT do 0% co zmniejszy poziom wzrostu cen ciepła dla odbiorcy końcowego (stworzenie realnej możliwości odzwierciedlenia w zatwierdzanych taryfach dla ciepła zwiększonych, uzasadnionych kosztów zakupu paliwa produkcyjnego)
- całkowite lub częściowe umorzenie spłaty pożyczek z NFOŚiGW, z których była finansowana transformacja paliwowa w ciepłowniach.

W ocenie Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego w Katowicach przyjęcie przedstawionych wyżej instrumentów wsparcia powinno być jednym z priorytetów rządu. W przeciwnym razie już za kilka miesięcy możemy mieć do czynienia z falą upadłości ciepłowni i elektrociepłowni oraz likwidacją tysięcy miejsc pracy. Jednocześnie klienci przedsiębiorstw ciepłowniczych, czyli głównie gospodarstwa domowe, staną w obliczu szokowych podwyżek rachunków za ogrzewanie lub nawet braku dostaw ciepła. W ciągu kilku dni wszystkie strony mają dokonać wyboru jednego z wariantów i przeprowadzić korektę. Przyjęcie stanowisko zostanie przegłosowane najpóźniej do 8 lipca.

300 proc. – nawet o tyle musiałyby wzrosnąć rachunki za ogrzewanie, żeby spółki ciepłownicze mogły wyjść na „zero”. Cena gazu wzrosła o kilkaset proc., drożeje węgiel i uprawnienia do emisji CO2. Dla wielu ciepłowni najbliższa zima może być ostatnią.
– Tu nie chodzi o brak zysków czy pieniędzy na podwyżki wynagrodzeń, ale o przetrwanie. Prognozy na ten, a zwłaszcza na przyszły rok są katastrofalne. W wielu przypadkach starty znacząco przekroczą kapitały własne spółek ciepłowniczych, a wówczas będą one musiały ogłosić upadłość – mówi Dariusz Gierek, szef Regionalnej Sekcji Ciepłownictwa NSZZ „Solidarność” w Katowicach oraz wiceprzewodniczący śląsko-dąbrowskiej „S”.

Sytuacja polskiej branży ciepłowniczej od lat nie jest najlepsza. Jeden z głównych powodów to rosnący koszt uprawnień do emisji CO2. Wiosną 2020 roku ten parapodatek wynikający z unijnej polityki klimatyczno-energetycznej wynosił ok. 25 €/t. Obecnie kształtuje się na poziomie ponad 80 €/t. To skłoniło wiele spółek ciepłowniczych do przechodzenia z węgla na gaz. – Trzeba podkreślić, że temu procesowi towarzyszyła też ogromna presja ze strony polityków. Spółki przeprowadziły lub prowadzą ogromne inwestycje w gaz, a cena tego paliwa wzrosła o kilkaset proc. W efekcie zostaliśmy z potwornie drogim paliwem i kredytami zaciągniętymi gazowe inwestycje. To, co miało być lekarstwem na rosnące koszty, może okazać się gwoździem do trumny – wskazuje przewodniczący.

Choć udział węgla w polskim ciepłownictwie spada z roku na rok, wciąż jest to dominujący surowiec w tej branży. . Jak wynika z danych Urzędu Regulacji Energetyki, w 2020 roku 69 proc. ciepła systemowego w naszym kraju wyprodukowane zostało z paliw węglowych. Jeszcze trzy lata wcześniej było to 74 proc. Nie oznacza to jednak, że spółki ciepłownicze, które uniknęły gazowej pułapki, są dzisiaj lepszej sytuacji niż ciepłownie i elektrociepłownie, które zastąpiły węgiel błękitnym paliwem.

Po pierwsze na ich kondycje negatywnie wpływają – wspomniane już – horrendalnie wysokie opłaty za emisję CO2. Po drugie, choć cena węgla rośnie znacznie wolniej niż cena gazu, to jednak jest on coraz droższy. Według danych katowickiego oddziału Agencji Rozwoju Przemysłu węgiel dla sektora ciepłowniczego podrożał w ciągu roku o 72,2 proc. W kwietniu za tonę surowca spółki ciepłownicze płaciły średnio 481,63 zł. Trzeba tu jednak pamiętać, że polski węgiel i tak jest obecnie wielokrotnie tańszy od importowanego. Na europejskim rynku tona węgla kosztuje powyżej 320 USD/t, co przy obecnym kursie amerykańskiej waluty daje ponad 1360 zł/t.

Według branżowych szacunków, które przytacza Dariusz Gierek, aby uniknąć strat, spółki ciepłownicze musiałyby podnieść ceny dla klientów indywidualnych nawet o 300 proc. Takich podwyżek nie zaakceptowaliby ani klienci, ani URE, który zatwierdza taryfy ciepłowniom i elektrociepłowniom. – Jesteśmy między młotem i kowadłem. Rozumiemy, że ludzie nie wytrzymają takich podwyżek. Nie możemy też żądać, żeby kopalnie sprzedawały nam węgiel poniżej kosztów – podkreśla przewodniczący RSC. Dodaje, że w jego ocenie jedynym ratunkiem dla sektora ciepłowniczego jest rządowy system wsparcia. – Jeśli chcemy zdążyć przed następnym sezonem grzewczym, rozmowy na ten temat powinny się rozpocząć natychmiast. W innym przypadku już podczas tegorocznej zimy przedsiębiorstwa ciepłownicze zaczną bankrutować, a ludzie będą mieli zimne kaloryfery – przestrzega Gierek.

źródło: Solidarność Śląsko-Dąbrowska