Śląski kurier parlamentarny. Czas na wiosenne porządki

Niestety, z proponowanych i już przeprowadzonych nowelizacji ustaw wyłania się na razie tylko legislacyjny śmietnik. Gospodarka odpadami w całej Europie to obszar szczególnej troski państwa z uwagi na ryzyka działalności szarej strefy a nawet tzw. mafii śmieciowych. Jednak w Polsce obserwujemy szczególny wysyp patologicznych zjawisk; m.in. nielegalne składowiska trujących odpadów, plagi pożarów pseudo-magazynów, które zagrażają bezpieczeństwu zdrowotnemu ludzi i środowisku. W efekcie nasz kraj w ostatnim czasie zyskał niestety, miano płonącego śmietnika Europy. I niczego nie rozwiązała pospieszna wakacyjna nowelizacja, która, jak czas pokazał, przyniosła więcej szkody niż pożytku.

Kompletny brak analizy przyczyn pożarów na etapie prac legislacyjnych spowodował, że i eksperci i branża odpadowa od początku bardzo sceptycznie podeszła do nowych przepisów. Podnoszono, że przyjęty pakiet odpadowy nie osiągnie zakładanego celu, jakim miała być skuteczna walką z szarą strefą, a czas na dostosowanie się do nowych, nie zawsze uzasadnionych acz kosztownych wymagań jest za krótki.

Przykłady jak rzekome uszczelnianie prawa nie działa, można mnożyć. Choćby 20 lutego b.r. żorscy policjanci ujawnili nielegalne składowisko nieznanych substancji przy ul. Sosnowej w Żorach. W sumie w czternastu naczepach znajdowało się około 700 tysięcy litrów odpadów ciekłych w zbiornikach o pojemności 1000 litrów. Jak się okazało, według opinii biegłych, substancje są toksyczne i mogą zagrażać zdrowiu a nawet życiu mieszkańców!

Natomiast uczniowie z Borkowic w powiecie przysuskim, których szkoła stoi w pobliżu nielegalnego składowiska odpadów niebezpiecznych, zostaną niebawem przeniesieni do innych placówek. Decyzję w tej sprawie podjęła już rada gminy. Przeprowadzona przez biegłego analiza próbek wykazała, że składowane chemikalia są szkodliwe dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska. Są także bardzo łatwopalne. Gmina wyda wkrótce decyzję nakazującą wywóz i utylizację odpadów.

Przepisy nakładają na gminy obowiązek ponoszenia kosztów likwidacji takich tykających bomb ekologicznych. Samorządowcy natomiast protestują, gdyż katastrofalnie obciąża to budżety gmin. Odpady powinni usunąć ci, którzy je przywieźli lub powinno się to odbyć na koszt państwa, które ma przecież mechanizmy egzekucji należności. Poza tym, gminy zwyczajnie nie stać na taką operację.

Niestety, choć chaos dotyczy całego prawa odpadowego, legendą są prace nad kolejnymi zmianami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Od wielu miesięcy w Ministerstwie Środowiska trwają prace nad kolejną jej nowelizacją. Zapowiedź pojawiła się już w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. Pomimo upływu terminów, w którym nowelizacja ta miała być gotowa (lata 2016-2017) Ministerstwo nadal nie opracowało ostatecznej wersji projektu! Nowy projekt tzw. ustawy śmieciowej m.in. likwiduje monopol REGIONALNYCH INSTALACJI PRZETWARZAJĄCYCH ODPADY. Dziś komunalne opady niesegregowane (zmieszane) można wozić tylko do RIPOK województwa, na terenie którego je wytworzono.

Dlatego też, za prawdziwą „rewolucję” należy uznać propozycję umożliwienia przekazywania bioodpadów, niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania i z procesów mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, do instalacji położonych na obszarze całego kraju. Zniesienie obowiązku przekazywania odpadów wyłącznie w granicach regionów gospodarki odpadami lub województw ma według argumentacji autorów nowelizacji wynikać m.in. z monopolizacji rynku przez RIPOKI. Konkurencję na rynku instalacji przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych ułatwić ma także uchylenie art. 38a ustawy o odpadach, który uzależniał dotychczas uzyskanie wskazanych w tym przepisie decyzji administracyjnych od wcześniejszego ujęcia tej instalacji w wojewódzkim planie gospodarki odpadami. Zmiany mają otworzyć rynek „małych RIPOK-ów”, które w założeniu Ministerstwa Środowiska będą konkurować z dotychczasowymi.

Samorządy i organizacje ekologiczne ostrzegają jednak, że ta propozycja może spowodować, że śmieci wylądują po prostu w rowach i lasach. Przecież od przewożenia odpadów po całym kraju ilość śmieci się nie zmniejszy! A część śmieci będzie kompletnie poza jakąkolwiek kontrolą.

Poza tym przewidywania, że w ten sposób opłaty za likwidację odpadów będą niższe, bo trafią one do konkurencyjnej instalacji, gdzie cena za odbiór będzie niższa - zdaniem wielu specjalistów mogą się nie ziścić, bo trzeba będzie doliczyć koszty paliwa i transportu odpadów, a to wcale nie wpłynie na obniżenie opłat dla mieszkańców, wręcz przeciwnie.
Rząd podobnie gorączkowo szuka możliwości ograniczenia kosztów gospodarki odpadami komunalnymi. Ministerstwo Środowiska proponuje też, by gminy mogły wprowadzić na swoim terenie system odbioru odpadów z nieruchomości niezamieszkanych. Są to m.in. restauracje, hotele, biurowce, sklepy. Nowością jest, że ich właściciele będą sami decydować czy chcą przystąpić do tego systemu komunalnego (jeżeli powstanie) czy nie.

To już trzecia propozycja ministerialna dotycząca ustawy. Pierwsza nakładała na gminy obowiązek odbioru śmieci z nieruchomości niezamieszkanych. W drugiej wycofano się z tego pomysłu. Na trzeciej samorządy nie zostawiają suchej nitki. Według nich doprowadzi ona do zwiększenia, a nie zmniejszenia kosztów odbioru śmieci.

Tak więc prace nad kolejną już nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach trwają już kilkanaście miesięcy. Ministerstwo Środowiska nie ma całościowej wizji ustawy "śmieciowej".

Wszystko to sprawia, że ustawa mająca poprawić sytuację w gospodarce odpadami komunalnymi zamiast się poprawiać, dodatkowo ją komplikuje. Kolejną kwestią jest ograniczanie składowania odpadów na rzecz recyklingu. Do roku 2035 r. składowanie odpadów ma spaść o 10 proc. Jednak w ostatnich latach ilość wytwarzanych i odbieranych odpadów wzrasta. Dziś w Polsce przekroczyliśmy 12 mln ton rocznie!

Składowanie wzrosło ilościowo, z 4,2 mln ton w roku 2016 do 5 mln w roku 2017. Wzrasta co prawda też selektywna zbiórka, choć nie we wszystkich jej rodzajach. Spadła np. ilość selektywnie zbieranej tektury. Tylko nieznacznie wzrosła ilość szkła. Ale selektywna zbiórka to jeszcze nie recykling. Nie mamy systemowych rozwiązań by osiągnąć zadowalający i ekonomicznie efektywny jego poziom. A dane są niepokojące w kontekście wymaganych przez Unię Europejską poziomów i ryzyka ponoszenia przez Polskę dotkliwych kar za ich niedotrzymanie. Zapłacimy wszyscy!

Gabriela Lenartowicz, posłanka na Sejm RP z listy Platformy Obywatelskiej