Wystawa, tort i Bruce Lee. Kino Bałtyk świętuje 100-lecie

Świętowanie 100-lecia rozpoczęło się na rynku, gdzie - we współpracy z Muzeum - otwarto wystawę plenerową poświęconą kinu. Dalsza część odbyła się w Bałtyku. Na gości uroczystości czekał tort, a potem - przed projekcją - krótka część oficjalna z udziałem przedstawicieli władz miasta i powiatu. 

Do Raciborza przyjechała też Ewa Sadkowska, dyrektor Instytucji Filmowej Silesia Film, której podlega Bałtyk. Był też wieloletni kierownik Krystian Haas oraz obecnie zarządzająca Bałtykiem Renata Marchwiak.

Historia kina Bałtyk

Kamienicę przy ul. Londzina 13 (w której znajduje się siedziba kina) wzniesiono ok. 1906 r. Początkowo budynek pełnił funkcję restauracji, przy której działała również sala przeznaczona na wszelkiego rodzaju zabawy. W latach późniejszych miejsce to zostało przekształcone w tzw. dom ludowy (z niem. Volkshaus).

W latach 1923-1924 budynek stał się areną dramatycznych wydarzeń politycznych. Po „krwawym piątku” (10 sierpnia 1923 r.) w środku przetrzymywano setki demonstrantów, wśród których znalazło się 50 osób rannych. Rok później odbyła się tam manifestacja Komunistycznej Partii Niemiec.

Funkcje kinowe obiekt zaczął pełnić dopiero w 1924 r. W salach restauracyjnych kamienicy, noszącej wówczas nazwę „Lichtspiele Hindenburger Bierhalle”, wyświetlano (wtedy jeszcze nieme) filmy. Nazwa obiektu miała przyciągnąć zarówno amatorów piwa, jak i miłośników ruchomych obrazów.

W 1927 r., a więc w czasie pojawienia się na świecie filmu dźwiękowego (choć ten „przybył” do Raciborza kilka lat później) obiekt przy ul. Londzina 13 otrzymał nazwę „Gloria Palast”. Pod tą nazwą funkcjonował do 1945 r., po czym przemianowano go na dobrze znany dziś wszystkim „Bałtyk”. Seans mogło w nim jednocześnie obejrzeć aż 800 osób. Choć w latach 30. XX w. budynek przeszedł niewielkie prace modernizacyjne, w wyniku których liczba miejsc zmniejszyła się do 600 – „Gloria Palast” była drugim co do wielkości kinem w mieście. Liderem było wówczas „Centralhalle” zlokalizowane przy dzisiejszej ul. Opawskiej.

W 1933 r. do wyświetlanych w „Glorii…” obrazów dołączył dźwięk. Wraz z zakończeniem działań wojennych, kino „Gloria Palast” zmieniło swą nazwę. W pierwszych miesiącach placówka nosi nazwę „Gloria”, a nieco później obiekt zostaje przemianowany na wspomniany już wyżej „Bałtyk”.

Dlaczego „Bałtyk”?

Dziś trudno ustalić, dlaczego raciborskie kino zyskało akurat taką nazwę. Może jest to przejaw tęsknoty za Morzem Bałtyckim? „Bałtyk” (jako nazwa kina), podobnie jak pobyt nad morzem kojarzy się niektórym osobom z miejscem relaksu i odpoczynku. Dla innych zaś „Bałtyk” to już nazwa własna, nieodnosząca się w żaden sposób do polskiego morza.

Warto jednak zauważyć, że raciborskie kino nie było jedynym w kraju noszącym tą nazwę. W ciągu lat kina „Bałtyk” (poza Raciborzem) funkcjonowały również w Łodzi, Sopocie, Brzesku, Inowrocławiu, Szczecinie, Włocławku, Poznaniu, Suwałkach i Bytomiu. Obecnie kina pod nazwą „Bałtyk” znajdują się już tylko w Raciborzu oraz Łodzi. Zaś inowrocławskiemu „Bałtykowi” jeden ze swoich utworów poświęcił znany polski muzyk – Grzegorz Turnau.

W swym przedwojennym wystroju (z balkonem na około 150 krzeseł) kino „Bałtyk” przetrwało do 1959 r., kiedy to rozpoczął się trwający dwa lata generalny remont placówki. W tym czasie zbudowano nową kabinę projekcyjną, przebudowano gruntownie ścianę ekranową, usunięto wspomniany balkon oraz pogłębiono i podwyższono salę, uzyskując w ten sposób pochyłość podłogi. Seanse natomiast odbywały się w wynajętych salach domu kultury przy ul. Chopina. Remont „Bałtyku” ukończono wiosną 1962 r. W utworzonych 22 rzędach znalazły się 454 fotele. Założono również panoramiczny ekran z automatycznymi kurtynami.

Filmy wyświetlano wówczas na projektorach analogowych polskiej produkcji typu „Prexer”. W latach 50. XX w. źródłem światła w tych urządzeniach były lampy łukowe oparte na elektrodach produkowanych wówczas w raciborskich Zakładach Elektrod Węglowych. Z czasem zastąpiono je lampami ksenonowymi, które stosuje się do dziś. Kinooperatorem w tym czasie był Stefan Witecki, który przepracował w „Bałtyku” 50 lat (1957-2007) i dzięki temu może pochwalić się najdłuższym stażem pracy w raciborskim kinie.

Wzloty i upadki

Kino „Bałtyk” – jak wiele tego typu w Polsce placówek – prócz wzlotów, przeżywało również upadki. W 1990 r. placówkę przekazano w dzierżawę firmie „Opal” z Warszawy. Współpraca nie trwa długo, bowiem już w lutym 1992 r. umowa została rozwiązana, co praktycznie wiązało się z zamknięciem kina. Próby uruchomienia „Bałtyku” podjęła się wówczas jedna z kasjerek, ale na niewiele się to zdało. Brak ogrzewania i niskie wpływy z biletów sprawiły, że 20 grudnia 1992 r. „Bałtyk” podzielił los ponad 700 kin w Polsce i zakończył działalność.

Reaktywacja kina nastąpiła 1 września 1994 r. Nowym dzierżawcą przybytku X Muzy został Krzysztof Dybiec, właściciel popularnego pubu „Dybcówka”, znajdującego się pod „Bałtykiem”. By utrzymanie kina było opłacalne, w ofercie – poza filmami – są dyskoteki organizowane od 1996 r. w części sali. Funkcje kinowe podtrzymywane są również poprzez uruchomienie filii „Bałtyku” w Miejskim Ośrodku Kultury w Kuźni Raciborskiej (Kino „Bałtyk” – Ekran Kuźnia Raciborska).

W lipcu 1997 r. Racibórz nawiedziła powódź tysiąclecia. Woda dostała się również na salę kinową, niemal w całości ją zatapiając. Gdy po trzech dniach woda ustąpiła, pracownicy kina przystąpili do porządków. Dzięki temu, że w budynku był dostęp do bieżącej wody, szybko uporano się z pracami i już w pierwszy weekend po powodzi na sali można było znów się bawić. Ciekawostką jest, że po katastrofie w całej Polsce miała miejsce akcja niesienia pomocy placówkom kinowym poszkodowanym w wyniku powodzi. Na specjalnie utworzony fundusz przez pewien czas odprowadzano 5 % kwoty uzyskanej ze sprzedaży biletów. Do zgromadzonych pieniędzy dołożyło się ministerstwo kultury, dzięki czemu Instytucja Filmowa „Silesia Film” z Katowic (właściciel kina) zyskała pieniądze na remont „Bałtyku”.

Najsłynniejsza pomyłka

Prezentując rozmaite „bałtykowe” wydarzenia nie można pominąć najsłynniejszej pomyłki, jak nastąpiła w związku z emisją filmu „Titanic” Jamesa Camerona (1998 r.). Obraz był bowiem wyświetlany z tej samej kopii filmowej zarówno w kinie „Przemko”, jak i w „Bałtyku”. Wobec tego, że obie placówki dzieli odległość zaledwie 400 m, przenoszono rolki (a było ich w sumie 10) z jednego kina do drugiego. W żargonie kinooperatorskim praktykę taką określa się mianem „pętlowania”. W połowie filmu (przełączenie rolki piątej na szóstą), gdzie obserwujemy fragment zderzenia statku z górą lodową, następowało przejście, po którym na ekranie powinna ukazać się dramaturgia całego wydarzenia. Niedopatrzenie kinooperatora sprawiło jednak, że zamiast rolki z numerem sześć, na ekranie pojawił się obraz z rolki dziewiątej, a więc moment, gdy okrętu już nie było, zaś część bohaterów znajdowała się w szalupach bądź w wodzie.

W 1998 r. wnętrza raciborskiego „Bałtyku” ponownie przeszły gruntowną modernizację. Kino wznowiło działalność 2 września 1999 r. przedpremierowym pokazem filmu Jerzego Stuhra pt. „Tydzień z życia mężczyzny”. Od tej chwili placówka ma też nowego dzierżawcę, którym została firma „Kinoplex” oraz nowego kierownika w osobie Krystiana Haasa, kierującego wcześniej kinem „Przemko”.

Podczas remontu pojawiła się jeszcze koncepcja wybudowania drugiej sali kinowej, liczącej 96 miejsc. Projekt, pomimo że nie został zrealizowany, pozostawił po sobie trwałą pamiątkę w postaci schodów znajdujących się na sali. Zbudowano je tymczasowo, by umożliwić widzom wejście na salę główną w czasie, gdy będą trwały prace nad budową drugiej sali (istniejące do dziś „główne” schody miały zostać przerobione w hol).

Obecnie sala kinowa liczy 343 miejsca. Fotele hiszpańskiej firmy „Figueras” ustawione są nie – jak dotychczas – w 22 rzędach, a w 17. Zmniejszenie liczby rzędów wynikło ze zwiększenia odległości między nimi (z 90 na 110 cm). W trakcie remontu kina wysłużone polskie „Prexery” zostały zastąpione przez sprzęt czeskiej produkcji pod nazwą „Meopta”. Warto dodać, że projektory tego typu powstały w zakładach trudniących się również produkcją części dla wojska (precyzyjna optyka – peryskopy, celowniki itp.).

Pod koniec 2003 r. z prowadzenia kina „Bałtyk” wycofała się firma „Kinoplex”. W wyniku zmian od tego momentu właścicielem i jednocześnie organem prowadzącym placówkę jest Instytucja Filmowa „Silesia Film” z siedzibą w Katowicach. Kino jest więc instytucją kultury województwa śląskiego i podlega władzom samorządowym. Spekulacje o prywatnym charakterze są nieuzasadnione.

Ku nowoczesności

W 2004 r. padł (niepobity do dziś) rekord frekwencyjny po 1989 r. „Pasję” w reżyserii Mela Gibsona w ciągu trzech tygodni wyświetlania obejrzało 21 tys. osób (dawało to średnio tysiąc widzów dziennie). Pieniądze uzyskane ze sprzedaży biletów zostały zainwestowane w dźwięk cyfrowy. Od 2004 r. „Bałtyk” posiada 6-kanałowy dźwięk znanej firmy „Dolby” (Dolby Digital). Trzy lata później – w 2007 r. – został unowocześniony do 7-kanałowego Dolby Digital Surround EX. W tym samym roku w sieci pojawiła się strona kina „Bałtyk”. Poza emisją filmów komercyjnych, w ofercie „Bałtyku” są również tytuły skierowane do miłośników Dyskusyjnych Klubów Filmowych. W każdy wtorek – począwszy od września 2008 r. – w kinie wyświetlane są seanse w ramach „Klubu Konesera”.

W końcu nadeszła era cyfryzacji. W dniach 6-9 czerwca 2011 r. w kabinie kinooperatorskiej ekipa łódzkiej firmy „Kinexpert” zajmowała się montażem cyfrowego projektora typu „Barco DP2K-20 C” z lampą ksenonową o mocy 4000 wat wraz z przystawką do projekcji filmów 3D. Jednocześnie dokonano wymiany jednego z najważniejszych elementów wyposażenia sali kinowej. Mowa o ekranie perełkowym o współczynniku odbicia światła 180 i rozmiarach 10,6 x 5 m wyprodukowanym przez angielską firmę „Harkness Hall”.

27 czerwca 2011 r. miał miejsce pierwszy pokaz filmu z kopii cyfrowej. Był nim film w technologii 3D pt. „Sanctum”. Natomiast pierwszym filmem 2D był obraz pt. „Kac Vegas w Bangkoku”. Warto dodać, że zestaw do projekcji cyfrowej składa się z serwera, na którego dyskach znajduje się film, projektora z wyświetlaczem DLP (ang. Digital Light Processing – cyfrowe przetwarzanie światła) oraz skalera służącego do podłączenia zewnętrznych urządzeń wideo.

Filmy przychodzą do kina w postaci dużych dysków wkładach bezpośrednio do serwera bądź mniejszych, które podłącza się do urządzenia za pomocą kabla USB. W zależności od długości – film zajmuje od 250 do 300 GB pojemności. Zanim obraz zostanie wyświetlony na ekranie, konieczna jest tzw. deszyfryzacja filmu, dokonywana przy pomocy odpowiedniego kodu (klucza), który przychodzi do kina drogą mailową.

Zainstalowanie technologii cyfrowej sprawiło, że zwiększyła się liczba widzów uczęszczających na seanse. W 2011 r. było ich o około 9000 więcej niż w latach poprzednich. Rekordem pod względem frekwencji w roku 2012 był film pt. „Madagaskar 3”, który obejrzało ponad 3,5 tys. widzów. Rekordem premierowego seansu była natomiast biograficzno-muzyczna ekranizacja zatytułowana „Jesteś Bogiem”. Seans o godz. 20:00 obejrzały 343 osoby, a więc tyle, ile jest miejsc na sali.

W kwietniu 2012 r. odbył się z kolei pokaz filmu dokumentalnego pt. „Gloria / Bałtyk. Historia najstarszego kina w Raciborzu” zrealizowana przez Adriana Szczypińskiego i Grzegorza Mejłuna. Trwający 2 godziny film można obejrzeć poniżej.

W połowie listopada 2012 r. placówka wzbogaciła się o jeszcze jeden sprzęt – odtwarzacz Blu-Ray, co przełożyło się na ułatwienie realizacji programu edukacyjnego pod nazwą „Kino Szkoła”.

źródło: Kino Bałtyk/Bartosz Kozina 

Artykuł opracowany na podstawie informacji zawartych w dokumentalnym filmie pt. „Gloria / Bałtyk. Historia najstarszego kina w Raciborzu”.