Racibórz i ziemia raciborska w okresie wielkiej wojny 1914-1918 cz. 17

Rok 1915

Pierwszym, ważnym akcentem rozpoczynającego się roku 1915 była przemowa papieża Benedykta XV dotycząca toczącej się wojny. Benedykt XV stwierdził w niej, że nie leży w jego mocy przerwanie masakry, ale będzie robił wszystko, aby pomóc cierpiącym, głównie rodzinom i więźniom. W mocnych słowach apelował też do rządzących o zakończenie wojny.

Natomiast prasa raciborska uprawiała dalej propagandę wojenną. Oparta ona była na starych, germańskich korzeniach – odwadze, męstwie i wierności mocnej jak ta Nibelungów. W artykule Dwa krzyże żelazne II klasy opisano niezwykły przykład kapitana Landwehry w stanie spoczynku Berndesa z Wrocławia, który 3 grudnia 1914 roku został odznaczony krzyżem żelaznym II klasy. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, ale oficer ten został już odznaczony tymże krzyżem – 44 lata wcześniej, za męstwo podczas bitwy pod Sednem w 1870 roku.

Na początku roku ogłoszono też w dniach od 12 do 14 stycznia coroczny pobór rekruta. Setki młodych mężczyzn z Raciborza musiały się stawić w hotelu Deutsches Haus przed komisją poborową. W ówczesnej sytuacji większość z nich musiała liczyć się z powołaniem do szeregów i wysłaniem, po przeszkoleniu, na front.

Sprawy polskie

Także w roku 1915 znajdujemy w prasie raciborskiej wiele wątków polskich. Przypomnijmy tylko, że wojska niemieckie walczące z Rosjanami składały się w większości z oddziałów śląskich, wojna toczyła się zaś na terenach byłego, przedrozbiorowego państwa polskiego. Armia niemiecka podejmowała nowe działania ofensywne, maszerowała coraz dalej na wschód. Anzeiger informował czytelników, że na terenach polskich zaczęto organizować administrację wojenną, której pierwszym szefem został emerytowany prezydent prowincji von Brandenstein. Tymczasową siedzibą administracji został Poznań. Informowano też o stratach armii rosyjskiej, które miały wynosić w styczniu 1915 roku 1 650 000 zabitych i rannych żołnierzy.

W wielu gazetach opublikowano też list pruskiego ministra spraw wewnętrznych von Loebela, w którym ten ostatni napisał: „Każdy Niemiec, przede wszystkim każda kobieta jest żołnierzem w tej ekonomicznej wojnie. Bowiem tym, czym jest gardząca śmiercią odwaga i dzielność na polu walki, tym samym jest oszczędność i wyrzeczenia na froncie domowym… Kto bez należytego zaangażowania i staranności nie działa w kierunku wypełnienia wszystkich rozporządzeń w celu zabezpieczenia zaopatrzenia ludności w żywność „…ten popełnia zbrodnię w stosunku do ojczyzny, taką samą jak żołnierz, który nie wykonał swej powinności w obronie ojczyzny do ostatniego tchu”.

Tragedia w Nędzy

16 stycznia 1915 roku w Nędzy wydarzył się bardzo poważny wypadek kolejowy, który pociągnął za sobą ofiary śmiertelne, a który prasa opisała bardzo dokładnie. Lokomotywa uderzyła w bok pociągu, który jechał z Raciborza i spowodowała jego wykolejenie. Wszystko zdarzyło się o 19.00 wieczorem. Do Nędzy przybył wtedy pociąg osobowy z Katowic z dwoma parowozami. Maszynista pierwszej, o nazwisku Hahn z Katowic, wypiął ją z pociągu i wjechał, bez miejscowego pilota, na boczny tor, który kończył się wjazdem na tor prowadzący do Raciborza. W połowie bocznego toru była sygnalizacja, która zakazywała dalszej jazdy. Hahn albo jej nie widział, albo też ją zignorował. W tym samym czasie z Raciborza zbliżył się do stacji w Nędzy pociąg nr 216, który również posiadał dwie lokomotywy. Pociąg ten, jak już wspomniano, zderzył się z lokomotywą w pobliżu połączenia obu torów. Zderzenie było silne i tragiczne w skutkach. W lokomotywie Hahna zniszczone było całkowicie palenisko. Pociąg z Raciborza uległ kompletnemu wykolejeniu. Obydwie lokomotywy zostały ciężko uszkodzone, nadbudowy zerwały się z ram i zostały zniszczone, jeden wagon II klasy i dwa III klasy przewróciły się i zniszczyły. Pociąg był pełen podróżnych, z których siedmiu zostało ciężko rannych – doznali głownie zgnieceń i złamań. Maszynista i palacz pierwszej raciborskiej lokomotywy zostali ciężko ranni, drugiej zaś wyszli bez szwanku. Winowajca tragedii Hahn zginął na miejscu. Natychmiast po katastrofie rozpoczęto usuwanie jej skutków. Straty były ogromne. Komisja badająca wypadek doszła do wniosku, że głównym winowajcą był zabity maszynista, dużą winę ponosili także wracający z pracy w raciborskim pociągu robotnicy, którzy spowodowali w trakcie jazdy bijatykę. Pociąg musiał na kilka minut zatrzymać się i wjechał na stację w Nędzy z opóźnieniem.

Należy dodać, że stacja w Nędzy była wówczas ważnym węzłem komunikacyjnym i przerwy w ruchu kolejowym były poważnym utrudnieniem, także dla transportów wojskowych.

Informacje o losie raciborzan

Jest rzeczą niemożliwą opisać dokładnie wszystkie źródła historyczne, nawet w pełni z nich korzystać, które zawierają dane żołnierzy z Raciborza i okolicy, a którzy uczestniczyli w wielu kampaniach i bitwach, w których często niestety ginęli, byli ranni lub zostali uznani za zaginionych. Dane tychże żołnierzy znajdują się głownie na niemieckich i austriackich listach urzędowych poległych, rannych i zaginionych, które wydawały regularnie, zwykle co tydzień, dowództwa wspomnianych wojsk. Jednak dokładne poszukiwania i próba znalezienia w miarę możliwości wszystkich naszych ziomków - żołnierzy, którzy zostali gdziekolwiek odnotowani, jest naszym obowiązkiem w stosunku do nich. Dużą pomocą jest tutaj raciborska prasa, szczególnie dziennik Ratiborer Anzeiger i urzędowy tygodnik władz powiatowych Ratiborer Kreisblatt. Redakcje obydwu periodyków czyniły dużo starań, aby publikować nazwiska raciborzan, które znajdowały się na oficjalnych listach armijnych. W latach 1914-1919 znalazło się na nich ponad 8,5 mln nazwisk, w tym tysiące raciborzan. Jedna osoba mogła na wspomnianych listach figurować wielokrotnie, np. jako wielokrotnie ranna, zaginiona czy poległa.

Co ciekawe, raciborzan możemy znaleźć na listach niemieckich, austriackich i innych. Służyli bowiem nie tylko w armii niemieckiej, często także w austriackiej. Natomiast dużo służyło w pułkach spoza Śląska, np. muszkieter Leopold Malczok z Raciborza z 150 pułku piechoty z Olsztyna, który został ciężko ranny, czy rezerwista Viktor Franke z Raciborza z 176 pułku piechoty z Torunia, który został lekko ranny.

Cdn. Renata, Piotr Sput