Przyjazny ton znika. Niemieckie reakcje na odrodzenie Polski

Sensacyjna abdykacja

Przy końcu pierwszej dekady listopada 1918 roku raciborzanie dowiedzieli się z łamów wielokrotnie cytowanego Anzeigera o sensacyjnej abdykacji cesarza Wilhelma II. Wiadomość była dla przeciętnego obywatela Rzeszy niewiarygodna i granicząca z niemożliwością. Ludzie dosłownie osłupieli. Gazety do końca podawały, że sytuacja wojenna jest trudna, ale zwycięstwo jest jeszcze osiągalne, wystarczy jeszcze ostatni wysiłek, ostatnie poświęcenie i wojna zostanie - jeżeli nie wygrana - to zakończona z honorem, bez strat. W informacji o abdykacji zawarto też wiadomości o tym, że kanclerz pozostaje na swoim stanowisku, przynajmniej aż do czasu, kiedy następca tronu zrezygnuje z niego oraz kiedy ukonstytuuje się nowy centralny organ władzy w Rzeszy. Informowano też o możliwym powołaniu posła Friedricha Eberta z partii socjaldemokratycznej, przyszłego Prezydenta Rzeszy, na stanowisko kanclerza. Postanowiono też szybko sformułować przyszłe założenia ustrojowe, poczynając od powszechnego prawa wyborczego do przyszłego zgromadzenia narodowego, przyszłą formę ustrojową państwa, określić także części składowe obecnej Rzeszy, które wyrażą akces wejścia w skład przyszłego państwa. Informacja została podpisana przez kanclerza Rzeszy Maksa księcia von Baden.

Niespodziewane zawieszenie broni

Na tej samej stronie informowano też o zawieszeniu broni, które miało być przez Niemcy w przeciągu 72 godzin przyjęte lub odrzucone. O warunkach jakie postawiono Niemcom nie było tam jeszcze mowy. Propozycja Niemiec, aby natychmiast zawrzeć porozumienie o zawieszeniu broni (bez jakichkolwiek warunków wstępnych) została przez aliantów z Ententy, konkretnie zaś przez naczelnego wodza wszystkich sił sprzymierzonych na froncie zachodnim oraz przewodniczącego Rady Wojennej Sprzymierzonych, marszałka Ferdinanda Focha odrzucona. Warunki zawieszenia broni zostały Niemcom przekazane do niemieckiej kwatery głównej na zachodzie przez kuriera.

Wojna jest przegrana

Dzień później, w artykule wstępnym Nowy czas (Die neue Zeit) przedstawiono warunki zawieszenia broni, które zostały przyjęte, a które wskazywały też na całkowitą przegraną Niemiec.

Na nic zdało się popieranie Lenina i jego rewolucyjnych idei. W zamian za pokój w Brześciu Litewskim Niemcy mogli skoncentrować siły na wielkiej, ostatniej ofensywie na Zachodzie, świat zaś otrzymał w spadku straszliwego i morderczego potwora – Rosję sowiecką.

Koniec wojny spowodował także wielkie zamieszanie i zaniepokojenia w dowództwie VI śląskiego korpusu amii niemieckiej. Przejawiało to się w doniesieniach prasowych, które jak na sprawy wojskowe były nadzwyczaj wyczerpujące. Pisano, że dowództwo korpusu, w celu uniknięcia zamieszek i niepokojów społecznych, nawiązało kontakt i współpracę z powstałą we Wrocławiu Radą Żołnierską. Celem tej współpracy było pilnowanie porządku, zapobieganie plądrowaniu oraz naruszaniu granicy przez elementy kryminalne. Ponadto postanowiono we wszystkich podległych VI korpusowi jednostkach zorganizować radu żołnierskie, w których czynnie uczestniczyć mieli oficerowie. Postanowiono też, wespół z wrocławską Radą Żołnierską, że dowództwo korpusu dalej powinno organizować życie publiczne w prowincji śląskiej, głównie zaś zarządzać obozami jenieckimi, koordynować ochronę granicy, pilnować spokoju i bezpieczeństwa w prowincji. Informowano też, że minister wojny (do 9 listopada 1918 generał Hermann Christlieb Matthäus von Stein, od 9 listopada 1918 generał Heinrich Schëuch) oddał się do dyspozycji rządu. Wojskowi powinni rozwiązywać wszystkie zaistniałe w terenie problemy sami, wykazać się w tych trudnych i nieprzewidzianych czasach inicjatywą i zdecydowaniem. Nakazywano też ścisłą współpracę z radami żołnierskimi. Pod tym quasi rozkazem podpisał się, w porozumieniu z wrocławską Radą Żołnierską, generał piechoty i „w zasadzie” dowódca VI korpusu baron von Egloffstein.

Kolejni władcy abdykują

W tym samym numerze Anzeigera znajdujemy informację o abdykacji księcia Wielkiego Księstwa Sachsen-Weimar-Eisenach, księcia Wilhelma Ernsta Karla Alexandera Friedricha Heinricha Bernharda Alberta Georga Hermanna von Sachsen-Weimar-Eisenach. Książę abdykował, bo zmusiła go do tego Rada Żołnierska z Weimaru. Książę był bowiem, według wielu relacji, najbardziej znienawidzonym władcą w Rzeszy. Księciu, jego rodzinie, służbie, którzy wszyscy przebywali pod strażą w zamku, został zapewniony wolny wyjazd z Weimaru. Co ciekawe, książę udał się do swojego zamku w śląskim Henrykowie, gdzie przebywał do swej śmierci w roku 1923 i został pochowany w zamkowym parku. Jego grób zachował się do dnia dzisiejszego.

Doniesienia z odradzającej się Polski

Bardzo wiele prasa niemiecka, w tym śląska, rozpisywała się w tym okresie o odrodzonej Polsce. Dotychczasowy dosyć przyjazny ton powoli znika, odrodzona Polska z sojusznika broni staje się nagle państwem konkurencyjnym, dążącym do odebrania Niemcom wielu ziem, w tym zgłaszającym pretensje do części Górnego Śląska.

W numerze Anzeigera z 12 listopada 1918 roku cytowano informacje docierające z Polski mówiące o tym, że Polska ma się stać republiką. Pisano tam: „Polacy, którzy chcieli powstania Polski jako kraju republikańskiego nie mogli tego uczynić, bowiem podzieleni byli na wiele, wzajemnie się zwalczających, ugrupowań. Teraz jednak żądają powstania polskiej republiki. Na ich czele stoi (Ignacy) Daszyński, zaś jako dyktator czy też przejściowy naczelnik Józef Piłsudzki. Rada Regencyjna wystosowała do środowisk polskich Poznania list z prośbą o przybycie do Warszawy w celu budowy rządu centralnego. Telegram o podobnej treści wysłano do Krakowa oraz Paryża”.

12 listopada 1918 roku raciborska Rada Żołnierska zamieściła w Anzeigerze duże ogłoszenie informujące w zasadzie o przejęciu przez nią władzy zwierzchniej w mieście. W Raciborzu zaczął się trwający kilka miesięcy okres dwuwładzy, a w zasadzie wielowładzy różnych organów konstytucyjnych, wojskowych i Rady Robotniczej i Żołnierskiej. Zadaniem naszym nie jest w tej publikacji opisywanie jej działalności, wspomnieć należy o tym, co wyraźnie w ogłoszeniu czy też raczej w odezwie napisano, czym rada się zajmowała: Zachowaniem spokoju i porządku, ochroną życia i mienia. W odezwie stwierdzano też, że rabunki, plądrowanie, włamania do domów, napaści na osoby i namawianie do wyżej wymienionych czynów będą karane natychmiastowym rozstrzelaniem winnych. Osoby poniżej 18 roku życia nie mogły po godz. 20.00 przebywać poza domem. Dzieci powinny w tych dniach nie opuszczać w miarę możliwości swych domostw. Restauracje i gospody musiały zamykać swe podwoje najpóźniej o godz. 22.00. Nie dostosowanie się do tego pociągnąć miało za sobą całkowite i nieodwołalne zamknięcie lokalu.

Cdn. Renata, Piotr Sput

W galerii

Zdjęcie rodziny Klimanek z Lubomi z roku 1912

Młoda para z Lubomi w okresie I wojny światowej