Śmierć księcia raciborskiego i ogromne rzesze rosyjskich jeńców

Od maja 1916 roku zaczęto reglamentować nawet cukier. Można go było kupić tylko na kartki wydawane przez powiat miejski lub wiejski. Na 33 dni przeciętnemu obywatelowi musiały wystarczyć dwa funty cukru. Cukiernicy, piekarze, właściciele kawiarni, restauracji, gospody itd. musieli najpierw zużyć swe zapasy, aby złożyć wnioski na karty na cukier. Sklepikarze musieli zbierać oddane im przez kupujących karty na cukier i co miesiąc oddawać w urzędzie. Na tej podstawie otrzymywali odpowiednią ilość cukru do sprzedaży. Na cukier wprowadzono też ceny maksymalne w wysokości 30 fenigów za funt. Przekazywanie innym osobom, sprzedaż, handel kartami cukrowymi było, pod surowymi karami, ściśle zabronione.

Żywienie masowe

Po raz pierwszy pojawiają się też w gazetach wiadomości o tym, że w dużych niemieckich miastach organizowane są ogólnodostępne, masowe kuchnie i jadłodajnie dla uboższych mieszkańców. Oczywiście taki rodzaj żywienia ludności miał być tylko środkiem wyjątkowym, organizowanym w okolicznościach nadzwyczajnych, ale taki rodzaj żywienia, który w wielu wielkich miastach pozwalał tysiącom ludzi po prosty przetrwać i nie zginąć śmiercią głodową, stał się smutną rzeczywistością do końca wojny a nawet dłużej. Także w Raciborzu istniały takie kuchnie, ale informacji o nich jest bardzo niewiele. Nie było czym się chwalić. W naszym mieście również organizowano miejską sprzedaż śledzi. Wskazuje to na wielkie problemy zaopatrzeniowe w mieście, bo jak już wcześniej stwierdziliśmy, śledzie były pokarmem ubogich, w normalnych czasach tanim i ogólnodostępnym. Na mieszkańców spadały też regularnie podwyżki gazu i prądu. W roku 1916 wprowadzono też regularną sprzedaż miejską i po cenach urzędowych podstawowego produktu spożywczego – kartofli.

Pogrzeb księcia

4 maja 1916 roku w kościele w Rudach odbyła się uroczysta msza pogrzebowa ku czci poległego 7 marca 1916 roku w walkach w Galicji Wschodniej porucznika dragonów księcia Alexandra von Ratibor. Poległy książę był najmłodszym synem zmarłego w roku 1896 i także pochowanego w krypcie rudzkiego kościoła, księcia Egona (1853-1896), brata ówczesnego księcia zwierzchniego Viktora II (Victor II. Amadeus Herzog von Ratibor, Fürst Corvey, Prinz von Hohenlohe; 1847-1923). Ojciec poległego oficera, książę Egon, był przed laty marszałkiem nadwornym na dworze księcia von (Sachsen) Coburg – Gotha. Było to małe księstwo i zarazem państewko związkowe w ramach Rzeszy. Żoną księcia Egona była księżniczka Leopoldine, która pochodziła z bardzo możnego rodu von Lobkowitz.

Odznaczeni Ślązacy

Setki, może tysiące razy informowano w prasie o żołnierzach, głównie śląskich, którzy zostali odznaczeni (głównie krzyżami żelaznymi) za męstwo. Rzadziej opisywano ich czyny. W maju 1916 opisano jednak wyczyn porucznika i adiutanta pułkowego Straube z raciborsko – kozielskiego 2. pułku piechoty nr 62, który został odznaczony za męstwo krzyżem żelaznym 1 klasy. Opisywano także czyny muszkietera Pientki z Ludgerstal (Ludgierzowitz, czes. Ludgeřovice, pol. Ludgierzowice) w powiecie raciborskim, z 9 kompanii von Winerfeldt (2 górnośląskiego) Pułku Piechoty nr 23. Pientka, pomimo wielogodzinnego, ciężkiego ostrzału artyleryjskiego dostarczył wszystkie meldunki do sztabu. W dniu 25 września Francuzi zaatakowali okopy oddziału Pientki, podczas gdy ten ostatni przebywał w sztabie batalionu. W międzyczasie Francuzi zajęli już przednie okopy niemieckie. Po powrocie do oddziału, widząc co się dzieje, Pientka rozpoczął natychmiast ostrzał wroga. Inni żołnierze, zachęceni jego przykładem, również ruszyli do ataku i zatrzymali atak Francuzów, wypierając ich w końcu z okopów. Odważny muszkieter Pientka, który był już posiadaczem krzyża żelaznego II klasy za swe męstwo otrzymał krzyż żelazny I klasy.

Rzadkie informacje o działaniach frontowych

Informowano także, bardzo rzadko, o działaniach frontowych jednostek związanych z Raciborzem. W artykule Męstwo śląskich oddziałów informowano o 22 zapasowym pułku piechoty i jego 2 batalionie, który stacjonował i był szkolony w Raciborzu. W tekście znajdujemy nawet cytaty z rozkazu dziennego XIII korpusu armii, w którym pułk jest wymieniany jako jeden z lepszych, który w ostatnim czasie wiele razy udowodnił męstwo, wypierając wroga z ważnych pozycji. W rozkazie dziennym brygady czytamy o śląskich żołnierzach następujące słowa „…Chcę wyrazić słowa uznania oddziałom za wczorajszą bitwę. Szczególnie 22 zapasowemu pułkowi piechoty, którego atak był przykładem męstwa i perfekcji. Nie oczekiwałem też niczego innego od mojego starego pułku, jestem bardzo dumny z osiągniętych przez oddział sukcesów. Co Ślązacy zdobędą, tego już nie oddadzą. Jeżeli wróg będzie próbował zdobyć przesiąknięty krwią wielu naszych dzielnych towarzyszy teren, to może być pewny że zgotujemy mu gorące przywitanie…“.

Działalność organizacji kombatanckich

Pisaliśmy już wcześniej o organizacjach kombatanckich. Raciborski Związek Kombatantów istniał od wielu dziesięcioleci, w czasie wojny rozwinął bardzo żywą działalność. W lipcu 1916 roku zorganizowano w hotelu Deutscher Kaiser coroczne zebranie sprawozdawcze. Mowę powitalną wygłosił komendant Związku, radny miejski Auer. Przypomniał wszystkich poległych na polu chwały członków Związku. Wspomniał także tych, którzy nadal walczą m.in. dwóch przewodniczących Związku – majorów Staletza i Reichhelma. Związek potrzebował dużo pieniędzy, organizowano więc przeróżne zbiórki. Przykładem do naśladowania był tu protektor Związku książę von Lichnowsky, który ofiarował 100 marek. Warto przypomnieć, że Związek Kombatantów wspomagał rodziny wszystkich swoich członków i nie tylko, którzy przebywali na froncie oraz wdowy i sieroty po poległych żołnierzach.

W tym okresie, w związku z kompletnym niedoborem prawie wszystkiego, przeprowadzano mniej lub bardziej sensowne zbiórki surowców. W lecie np. zbierano pestki i nasiona przeróżnych owoców. Akcją kierował Patriotyczny Związek Kobiet. Pojemniki na wspomniane pestki i nasiona umieszczano we wszystkich szkołach Rzeszy. W Raciborzu były one rozstawione w sześciu miejscach, na głównych ulicach i placach miasta. Miejska straż pożarna pod kierownictwem ogniomistrza Berdera regularnie wypróżniała wspomniane pojemniki. W artykule nie wspomniano, co dalej się działo z zebranymi pestkami.

Problemy z jeńcami

Masy jeńców, głównie rosyjskich, powodowały wielkie problemy aprowizacyjne. Władze prowincjonalne musiały być już bardzo przeciążone zaistniałą sytuację, skoro „wypożyczały” niejako jeńców różnym zakładom czy fabrykom, które zatrudniały ich w produkcji, nie zapewniając wyżywienia, o czym świadczy ogłoszenie z raciborskiego Anzeigera o następującej treści: „Zakład poszukuje partnera, który zajmie się dostarczaniem pełnego wyżywienia dla rosyjskich jeńców wojennych. Propozycje proszę składać z podaniem numeru ogłoszenia w redakcji Anzeigera”. Prawdopodobnie istniały problemy z wyżywieniem jeńców. Administracja wojskowa była zadowolona, jeżeli oddała jeńców w ręce prywatne, problem ich wyżywienia i zakwaterowania spadał wtedy na firmy, czy też rolników, w których zakładach czy gospodarstwach jeńcy pracowali.

Cdn. Renata Piotr Sput

Ikonografia w galerii

Macewa Davida Moschkowitza, rosyjskiego jeńca wojennego żydowskiego pochodzenia, która znajdowała się na zniszczonym już raciborskim cmentarzu żydowskim

Kartki żywnościowe na jaja z okresu I wojny światowej

Kartki żywnościowe na chleb z okresu I wojny światowej

Kartki żywnościowe na mleko z okresu I wojny światowej

Zdjęcie jeńców rosyjskich, źródło: hwww.tarnogora.info.pl/info/?page_id=1069