Reklama

Najnowsze wiadomości

Styl życia17 marca 201709:46

Utopce, zmory, strzygi i myłki, czyli demonologia ludowa gminy Nędza

Utopce, zmory, strzygi i myłki, czyli demonologia ludowa gminy Nędza - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
Reklama
Nędza:

Każda społeczność, nawet najmniejsza, ma swoją mitologię, której wyrazem jest w szczególności demonologia (z grec. δαίμwν – demon; λογος – nauka), zajmująca się archetypami (ogólnie pojętymi wyobrażeniami) demonów - nadprzyrodzonych istot pośredniczących między światem pozaziemskim a doczesnym ludzi. W naszym kręgu kulturowym pojawiają się demoniczne postacie utopców, zmór, strzyg, myłków, planetorzy czy tajemniczych psów.

Utoplec, demon wodny kojarzony z diabłem, według wierzeń ludowych rodził się z dusz topielców i poronionych płodów, zamieszkujący zbiorniki wodne (rzek Odry, Suminy, stawów łężczockich), który nie tylko topił ludzi, ale w zależności od swego kaprysu także im pomagał i zaprzyjaźniał się z nimi. Adolf Warzok (1915-1997) w swej nieocenionej książce "Bojki, błozny i klyty" pisze: "Utopcy bywali rozmaici: byli złośliwi i zemstliwi, byli wśród nich tak niezaradni, że nie raz musieli służyć człowiekowi, bywali figlarze i nieszkodliwi psotnicy. Mieli niekiedy stałe miejsce zamieszkania i wtedy łatwiej wchodzili w komitywę z mieszkańcami pobliskiej wsi, bywali gośćmi w młynie (...), a bywali i tacy, co to potrafili na grzane piwo przyjść do miejscowej karczmy. Usiłowali wtedy maskować swe nieziemskie pochodzenie, ale końskie kopyto zamiast lewej stopy, wyciekająca z lewej nogawki strużka wody lub też czerwona czapeczka na głowie zawsze zdradzały utopca. Jeśli ludzie nie drażnili utopców, to oni, choć tam czasem kogoś utopili lub wylewem Odry zniszczyli zasiewy, specjalnie nienawistnie do nich się nie odnosili. Nie znosili zaś, kiedy im ktoś jakiegoś wypłatał psikusa lub ich naraził wobec innych ludzi na śmieszność. Wtedy mścili się paskudnie".

Zmora - dusza zmarłej kobiety o nienaturalnie długich nogach i przezroczystym ciele umiejąca się zmieniać w różne zwierzęta (kota, kunę, żabę, mysz). Żywiła się krwią sadowiąc się na piersiach śpiącej osoby. Wielu moich znajomych opowiadało, że podczas snu coś strasznie ich dusiło: jakiś kot czy coś w tym rodzaju właziło od nóg, powoli się na nich rozciągało i aż do piersi się cisnęło, a potem dusiło. Mimo woli nie mogli się obudzić. Już im się zdawało, że są na jawie, a mimo to nie mogli złapać tchu.

Strzyga, wg Aleksandra Brücknera (1856-1939), to demon kobiecy o ptasich szponach żywiący się, podobnie jak wampir, ludzką krwią. Wysysała ją i latała pod postacią sowy po nocach. Była zwiastunem śmierci. Z moich wspomnień z dzieciństwa pamiętam niesamowite przeżycia, kiedy to wokół sygnaturki (małej wieży) nędzańskiego kościoła, gdzie tuż obok mieszkałem i widziałem z okna, jak zlatywały się tam nocą sowy (może tam się gnieździły) ze świecącymi oczyma i wydawały przerażające wręcz dźwięki "uhuu... uhuu...". Nie twierdzę, że były to strzygi, ale jak dziś pamiętam, mało kto wtedy odważał się przejść skrótem przez przyległy cmentarz nocą, gdyż tam straszy. Po wymianie dachu i odnowieniu sygnaturki sowy zniknęły.

Myłek - trudno jest określić tego demona, który ze swej natury mylił ludzi idących nocą. Mogę przytoczyć opowieść mojego ojca: Pewien człowiek wracał nocą do domu przez Łężczok. Na horyzoncie ukazało mu się w pewnym momencie jakieś światełko, więc skierował swe kroki w tym kierunku, sądząc, że zbliża się do wsi, w której mieszka. Ale nie zważał na drogę, którą szedł pospiesznie i... to go omalże nie zgubiło, gdyż zabrnął w bażoły (gwarowe - bagna), które o mało co go nie pochłonęły. W końcu zauważył, że znacznie zboczył z traktu i znalazł się w pułapce, jak sam stwierdził, myłka.

Planetorz, demon rządzący chmurami, podobny do człowieka i zalecający się do pięknych, młodych dziewczyn. Planetorze, jak pisze A. Warzok, gonią chmurzyska z Sudeckich Gór w nasze doliny, deszcz nas siecze, a potem i Odra wylewa z brzegów. Od wschodu najczęściej na nas śniegiem sypią, a z zachodu przynoszą ciepły deszcz.

"Pies, czarny ze świecącymi, zielonymi oczami. Na łąkach pod Łężczokiem, nieopodal jednego ze stawów, rankiem okoliczni chłopi mogli usłyszeć żałosne wołanie: "Pomóżcie mi, topię się!". Wtedy też nad brzegiem stawu ukazywał się wielki czarny pies z dużymi, zielonymi oczami, świecącymi niby latarnie. Kto próbował ratować topielca i zbliżał się do brzegu, ten był zgubiony, ponieważ pies wciągał nieszczęśnika do wody" - pisze Ewa Wawoczny w swych "Legendach i podaniach z powiatu raciborskiego".

Oczywiście przytoczone przeze mnie przykładowe opowieści to tylko namiastka bardzo bogatej demonologii naszej gminy.

oprac. Krystian Okręt

Bibliografia
Aleksander Brückner, Mitologia słowiańska i polska, PWN, Warszawa 1985.
Carl Gustav Jung, Psychologia a religia, Wyd. "Wrota", Warszawa 1995.
Leonard J. Pełka, Polska demonologia ludowa, Wyd. "Iskry", Warszawa 1987.
Adolf Warzok, Bojki, błozny i klyty, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Opola, Opole 1974.
Ewa Wawoczny, Legendy i podania z powiatu raciborskiego, Wyd. "WAW", Racibórz 2005.
/Tekst pochodzi z marcowego numeru Gazety Samorządowej Gminy Nędza/

Autor: ,

Bądź na bieżąco z nowymi wiadomościami. Obserwuj portal naszraciborz.pl w Google News.

Reklama
Reklama
Tagi:

Komentarze (0)

Aby dodać komentarz musisz być zalogowany

Reklama
Reklama

Najczęściej czytane artykuły

Reklama
Aktualności26 marca 202409:45

Wózek widłowy zmiażdżył podudzie pracownika

Wózek widłowy zmiażdżył podudzie pracownika - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
red., fot. arch. portalu
Aktualności27 marca 202410:26

Zielone Płuca na Ostrogu kontra deweloperka. Tężnia finiszuje a radny mówi o kulisach inwestycji [FOTO LOTNICZE]

Zielone Płuca na Ostrogu kontra deweloperka. Tężnia finiszuje a radny mówi o kulisach inwestycji [FOTO LOTNICZE] - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
37
Racibórz:

Zielone Płuca Ostroga to projekt, który w 2021 r. poparło ponad 3,5 tysiąca mieszkańców Raciborza. W kwietniu 2024 r. kończy się pierwszy etap tego projektu. Raciborzanie będą mogli odpocząć przy tężni, która powstaje przy zbiegu ulic Książęcej i Elżbiety.

red.
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Aktualności26 marca 202409:36

Jazda na zderzaku zakończona kolizją

Jazda na zderzaku zakończona kolizją - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
red., fot. arch. portalu
Reklama
Aktualności26 marca 202423:27

Groźne zdarzenie u sąsiadów. Winna sarna

Groźne zdarzenie u sąsiadów. Winna sarna - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
KPP Wodzisław Śl.
Aktualności27 marca 202414:47

Konwencja programowa PiS do powiatu. Pięć konkretów [WIDEO]

Konwencja programowa PiS do powiatu. Pięć konkretów [WIDEO] - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
13
Racibórz:

Poseł Paweł Jabłoński oraz kandydaci PiS do Rady Powiatu Raciborskiego przedstawili dziś, 27.03., na Rynku swoje najważniejsze założenia programowe na kadencję 2024-2029.

red.
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Aktualności26 marca 202422:16

Pamiętaj o konfesjonale. Przedświąteczna spowiedź w raciborskich parafiach

Pamiętaj o konfesjonale. Przedświąteczna spowiedź w raciborskich parafiach - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
Racibórz:

Przygotowania do Świąt Wielkanocnych w wielu domach już na ostatniej prostej. Raciborskie parafie zachęcają w tym czasie do skorzystania z sakramentu pokuty.

opr. J.P.
Reklama
Aktualności27 marca 202419:33

Polowy: zrealizowaliśmy 82% naszego programu. Komitet Silny Racibórz gwarantuje wiarygodności Nowej 10-tki Drużyny Polowego!

Polowy: zrealizowaliśmy 82% naszego programu. Komitet Silny Racibórz gwarantuje wiarygodności Nowej 10-tki Drużyny Polowego! - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
59
materiał wyborczy zlecony i finansowany przez KWW Dariusz Polowy - Silny Racibórz
Reklama
Reklama
Reklama

Partnerzy portalu

Dentica 24
ostrog.net
Szpital Rejonowy w Raciborzu
Spółdzielnia Mieszkaniowa
Ochrona Partner Security
Powiatowy Informator Seniora
PWSZ w Raciborzu
Zajazd Biskupi
Kampka
Nasz Racibórz - Nasza ekologia
Materiały RTK
Fototapeta.shop sklep z tapetami i fototapetami na zamówienie
Aktualności26 marca 202423:13

Raciborskie samorządy dostały wsparcie na drogi dojazdowe do gruntów rolnych

Raciborskie samorządy dostały wsparcie na drogi dojazdowe do gruntów rolnych - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
8
Racibórz:

Wręczono kolejne umowy na budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych w naszym regionie. Do gmin z subregionów centralnego i zachodniego trafi łącznie ok. 8 mln zł. Pieniądze otrzymały: Pietrowice Wielkie, Kornowac, Racibórz i Powiat Raciborski.

ŚlUM
Reklama
Sport26 marca 202408:52

Jakubowski i Iwanowski mistrzami Polski w zapasach

Jakubowski i Iwanowski mistrzami Polski w zapasach - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
materiał nadesłany
Aktualności27 marca 202409:42

Kuźnia Raciborska. Niebezpieczna pamiątka po II wojnie światowej

Kuźnia Raciborska. Niebezpieczna pamiątka po II wojnie światowej - Serwis informacyjny z Raciborza - naszraciborz.pl
0
red., fot. FB/OSP Kuźnia Raciborska
Reklama
Reklama

Najnowsze wydania gazety

Nasz Racibórz 22.03.2024
21 marca 202421:40

Nasz Racibórz 22.03.2024

Nasz Racibórz 15.03.2024
14 marca 202421:35

Nasz Racibórz 15.03.2024

Nasz Racibórz 08.03.2024
7 marca 202423:50

Nasz Racibórz 08.03.2024

Nasz Racibórz 01.03.2024
29 lutego 202423:20

Nasz Racibórz 01.03.2024

Zobacz wszystkie
© 2024 Studio Margomedia Sp. z o.o.