Wybory samorządowe w Raciborzu

W kilku zdaniach nie da się opisać kolorytu naszych wyborów, najbardziej j pasuje tu jeden z aforyzmów Leca: „Czasem trzeba okres między przeszłością a przyszłością przeżywać w jakimś zastępczym czasie gramatycznym” - pisze dr Piotr Sput, prezes TMZR, naczyciel. Ja bym dodał, że już nie w pełni białoruskim, ale jeszcze dalekim od demokratycznego. Wspomniany proces wyborczy nie może być demokratyczny, skoro nie ma u nas społeczeństwa obywatelskiego! Jak może się owo społeczeństwo wytworzyć, jeżeli nie ma zapewnionych przesłanek, aby ono powstało? 

Tak, przyznaję, skąd nagle ma się pojawić społeczeństwo obywatelskie? Jeszcze kilka pokoleń temu tkwiliśmy na wschodzie w poddaństwie, potem wybito nam prawie całą elitę narodową, komunizm, z którym nie było kompletnie rozliczenia, dokonał dzieła zniszczenia. Cała komunistyczna hołota przepoczwarzyła się nagle w pseudodemokratyczne elity. Mordercy z UB w biznesmenów, potomkowie komunistycznych kacyków w ludzi z pierwszych stron gazet, celebrytów i ludzi kształtujących opinię publiczną. Za szybkie procesy społeczne, bez kilku koniecznych faz rozwojowych, dokończyły dzieła. Widzimy to codziennie, najwyraźniej na polskich ulicach, gdzie wielu kierowców mercedesów ma jeszcze mentalność woźnicy furmanki - bezmyślnie zabijając siebie i innych. Kultura poruszania się na ulicach jest w więc w Polsce podobna do kultury politycznej – czyli żadna.

W Polsce nie są spełnione warunki konieczne dla istnienia społeczeństwa obywatelskiego i dobrej władzy samorządowej. Chyba, że ktoś będzie twierdzić, że mamy niezależne i w pełni wolne lokalne massmedia, liczne i niezależne stowarzyszenia, organizacje, w tym pozarządowe, a w życiu politycznym, współzawodniczące ze sobą organizacje, partie i grupy interesu oraz inne grupy aktywnych obywateli, które zrzeszają dużą cześć społeczeństwa - miliony ludzi. Ja czegoś takiego nie widzę.

Polacy nie mają wzorca osobowego potrzebnego w społeczeństwie obywatelskim. Bo nie może być takim lokalny kacyk, który trzyma się przy władzy od ponad 40 lat, celebryta piszący bzdury w kolorowym żurnalu lub inny, posiadający wpływy lub pieniądze, często te dwa atrybuty razem, lokalny boss. Nie mamy pozytywnych wzorców osobowych, często ludzi oceniamy jeszcze w sposób wschodni, białoruski, feudalny – po grubości portfela, posiadanych wpływach i znajomościach, pozycji w miejscowym układzie. Zachodzi tu podstawowy konflikt pomiędzy procesami demokratycznymi a oligarchicznymi, potęgowany intensywnością przechodzenia do rozwiniętej gospodarki rynkowej bez należytego przygotowania mentalnego, w tym zmian w osobowości, świadomości, postaw, sposobie myślenia i postrzegania tych procesów, co najważniejsze, hierarchii uznawanych wartości. Innymi słowy poruszamy się w zdigitalizowanym świecie wysokorozwiniętej gospodarki rynkowej a nasza świadomość i mentalność pozostała często na etapie pańszczyźnianym, czy też homo sovieticus. Nikt bowiem nie próbował zrobić z Polaków obywateli, ale od razu próbowano przeskoczyć kilka etapów, mówiąc obrazowo, od bezpodmiotowego kmiotka do świadomego konsumenta.

Bierność polityczna, brak pozytywnych wzorców osobowych, zapóźniona świadomość i osobowość społeczna, hamuje mechanizmy artykułowania realnych interesów grupowych oraz powstawania instytucje społeczeństwa obywatelskiego. Droga polski do budowania społeczeństwa obywatelskiego będzie więc jeszcze długa.

W Raciborzu natomiast, który bardzo długo (a przynajmniej od roku 1933) nie słynął z wielkich tradycji demokratycznych czy samorządowych, wszystko po staremu. Nadal obowiązuje model „taty” Tadeusza (nie mylić proszę z ojcem Tadeuszem), który skutecznie, przez dwie i pół dekady, pozwalał na trzymanie lokalnej władzy przez wybraną grupę, z fatalnym dla miasta i powiatu skutkiem. Jest to system gangrenujący życie publiczne, nie tylko polityczne, nadającym mu białoruski format i klimat. Dominuje tam układ, popieranie swoich, zasada mierny ale wierny, serwilizm, desygnowania na różne stanowiska wasale liżą łapy i są ślepa podporządkowani lokalnym suwerenom (kacykom).

Całe miasta, wsie, powiaty są podporządkowane podobnym układom, niestety często także inne organy władzy – także sądowniczej. Układ taki jest często największym pracodawca w okolicy – wtedy dochodzi do tragedii i farsy z demokracji. Fatalny stan moralny i merytoryczny władzy samorządowej w Polsce potwierdzają dziesiątki nadań i śledztw NIK, CBA i wielu innych instytucji.

Kampania samorządowa 2018 w Raciborzu nie była europejska, raczej białoruska. Na zachodzie rozpoczyna się nową kampanię w dzień po wyborach, intensyfikuje się zaś na ok. osiem miesięcy, pół roku przed wyborami. Spotyka z większością ludzi, którzy mają bezpośredni wpływ na tworzony program i listy wyborcze. Z przyjętego programu wyborczego ludzie rozliczają lokalnych polityków, czego u nas kompletnie brakuje.

Raciborskie listy wyborcze były egzotyczne, tworzone zupełnie nietransparentnie, po części rodzinne, panie dobierano z łapanki, programy wyborcze kandydatów były nierealne i tworzone na kolanie. Raciborska kampania wyborcza miała formę szczątkową, krótką, prawie bez udziału społeczności lokalnej – więc po staremu.

Gdyby urzędnik samorządowy w kraju zachodnim złożył fałszywe zeznania w oświadczeniach majątkowych to natychmiast, przed jakimikolwiek postępowaniami sądowymi, straciłby funkcję. Zostałby też potępiony i odsunięty – nawet przez własny obóz polityczny. W Raciborzu nic podobnego. Układ powiatowy ścisnął tylko szeregi, przetrzymał ataki i w większości został wybrany na następną kadencję – chcecie Państwo większy dowód na stosunki białoruskie? Ciężko znaleźć jaskrawszy.

To prawda, wyborcy ich wybrali, o których świadomości pisałem wyżej. Pytanie tylko, czy głosowali oni bezwiednie (tzn. automatycznie, np. na kogoś z własnej miejscowości) czy bezmyślnie? I nie sugeruję tutaj niczego obraźliwego. Żeby głosować bezmyślnie – trzeba też pomyśleć i mieć jakieś dane do przemyślenia – goła lista kandydatów – a tylko takimi danymi dysponowała większość wyborców - to za mało. Jak się wydaje, większość głosowała więc według pierwszego scenariusza. Jak twierdzą fachowcy i ludzie trzeźwo myślący, powiat jako szczebel samorządu terytorialnego jest niepotrzebny, generuje tylko koszty, egzystuje z subwencji, ma tragicznie mało własnych źródeł utrzymania.

W naszym mieście zaś powstały nowe, bardzo egzotyczne sojusze. Jak bowiem nazwać współpracę kandydata desygnowanego przez PiS, który ściśle współdziała z kandydatką, która cztery lata temu startowała z ramienia mniejszości niemieckiej? O obydwojgu zaś nie można powiedzieć, że mają spójny program i silą wolę zmian. Złośliwi twierdzą, że jest to świadectwo na to, że nawet PiS jest w Raciborzu dziadowski, dokładnie tak, jak listy, programy czy frekwencja wyborcza. Inni dodają, że zmiana jest kosmetyczna, tzn. z układu SM Nowoczesna czy też tzw. dawnego układy KGB na Oman. Jak się wydaje, szanse w drugiej turze mają obaj kandydaci z lekkim wskazaniem na Mirka Lenka. Po pierwsze – zasób wyborców PiS jest w Raciborzu nadal ograniczony, po drugie zaś Lenk lepiej określił, choć ledwo częściowo wyartykułował, potrzeby ludzi starszych w naszym szybko starzejącym się mieście. W tym zakresie, w stosunku do standardów zachodnich, jest bardzo wiele do zrobienia i czas się za to zabrać.

Podsumowując należy stwierdzić, że wyborcy nadal nie widzą jeszcze związku między wybraną władzą a komfortem życia, który mogliby poprawić, wybierając właściwych ludzi. Nie wiedzą jakie zadania mają samorządy, jak ważne jest czynne uczestnictwo w procesie wyborczym, całym, do początku, nie tylko w głosowaniu na podstawionych przez „kogoś” kandydatów. Ci wybrani nie są w dużej mierze szczytem marzeń, ciśnie się tu na usta sentencja Leca: „ Nie zgadzam się z matematyką. Uważam, że suma zer daje groźną liczbę”.

Powszechna infantylizacja życia społecznego oraz programów nauczania nauk społecznych w szkołach i na uczelniach, negowanie uniwersalnego systemu wartości, promowanie antywartości i kompletnie fałszywego przekonania, że demokracja bez wartości się rozwinie i utrzyma, jest szalenie niebezpiecznym procesem. Demokracja zginie, jeżeli zostaną tylko sami konsumenci – potrzebni są świadomi obywatele. Cytowany już Leca powiedziałby na to: „Opinia publiczna powinna być zaalarmowana swoim nieistnieniem”.

Piotr Sput

Autor jest prezesem Towarzystwa Miłośników Ziemi Raciborskiej, nauczycielem