Szerokie horyzonty wizjonera wąskich szyn

Tam wizjonerem okazał się ksiądz dyrektor Jan Rosiek. Nie tylko własnoręcznie odgruzowywał obiekt i szukał źródeł finansowania kolejnych etapów odbudowy, ale też z pietyzmem czuwał nad odtwarzaniem nawet najdrobniejszych detali sztukaterii, doszukiwał się historycznych kolorów elewacji, zdobywał pamiątki krążące po aukcjach internetowych. A kiedy już je zdobył, wertował wszystkie dostępne zdjęcia i dokumenty, by kompleks starego opactwa odtworzyć możliwie najwierniej do oryginału spalonego przez sowietów w 1945 roku. Bo tak robi wizjoner, który od początku wie, czego chce, posiada dobrze poukładany plan działania oraz wizję końcową.

Wiele wskazuje na to, że kolejnym rudzkim wizjonerem może stać się mieszkaniec Kuźni Raciborskiej, Jarosław Łuszcz. O ile oczywiście już nim nie jest. Od kiedy w 2009 roku przejął stery naczelnika w skansenie rudzkiej wąskotorówki, ten zmienił się nie do poznania. Wciąż sprowadzany jest nowy sprzęt i konsekwentnie przywracany jest do użytku. Z roku na rok taboru przybywa i poszerza się oferta skansenu. Równolegle z remontem taboru odnawiane są perony, chodniki i przejścia. Niebawem pojawią się latarnie będące wierną repliką tych, które oświetlały rudzki dworzec przed wojną. Naczelnik Łuszcz z dumą pokazuje mi również figurkę św. Katarzyny. Odrestaurowana i oświetlona pięknie prezentuje się o każdej porze dnia i nocy. Odtwarzane, a w zasadzie po części stawiane są od nowa ściany budynków z tzw. muru pruskiego. Remontuje się też kolejne pomieszczenia nieludzko zapuszczonych obiektów. Powstaną w nich między innymi repliki żołnierskiej izby czy starej śląskiej kuchni wraz z oryginalnym wyposażeniem. W innych już funkcjonują szatnia, łaźnia z sanitariatami i jadalnia dla pracowników skansenu, którzy jeszcze do niedawna warunki socjalne mieli wręcz przedpotopowe. Obecne standardy śmiało można uznać za europejskie. Przy budynku lokomotywowni urządzono funkcjonalne warsztaty dla załogi skansenu wykorzystując materiały, jakie pozostają po remoncie taboru. - Tu nic się nie może zmarnować - mówi z absolutną powagą naczelnik.

Na terenie skansenu od jakiegoś czasu funkcjonuje park linowy, a w podziemnym bunkrze, który do niedawna zalany był wodą gruntową, prawdziwa perełka! Po wyremontowaniu tego pomieszczenia rozmieszczono w nim potężną makietę kolejową. Oprócz torów, po których poruszają się składy elektryczne są budynki, wiadukty, drzewa, kościół. Wszystko podświetlane. Jak zapewnia naczelnik kolejki, dla dzieci jest to ogromna frajda i zazwyczaj nie chcą opuszczać pomieszczenia dobrowolnie. Druga mniejsza makieta przedstawia wierną replikę szybu KWK Marcel. Wszystko wykonane zostało podobno z tektury.

Jarosław Łuszcz, dla którego funkcja naczelnika stacji, choć poświęca jej całe weekendy i wolny czas, jest raczej spełnieniem, przyjemnością i odskocznią od biznesu, którym zajmuje się na co dzień, odsłania przede mną wszystkie zakamarki skansenu. Oglądam kolejno pomieszczenie naczelnika stacji, w którym mieści się jego biuro. Tu prawie każdy element wyposażenia to kawał historii. Moją uwagę przykuwają stare odbiorniki radiowe, stojący zegar, odrestaurowane meble i wiele innych. Wspaniałe! Na ścianie potężne zdjęcie pracowników stacji z początku XX wieku. Wygląda, jakby zrobiono go wczoraj. Pan Jarek opowiada, jak zdobył tak unikatową fotografię i pokazuje mi sylwetkę jednego z ówczesnych pracowników. Jak się okazuje, ostatnio spacerując w okresie święta zmarłych ścieżkami rudzkiego cmentarza, odnalazł jego kamień nagrobny. Już ten fakt wskazuje, z jakiego kalibru fascynacją mamy do czynienia.

Jako jeden z nielicznych zwiedzam nawet strych głównego budynku stacji, gdzie na swoją kolej czekają kolejne eksponaty: radia, telewizory, zegar stacyjny i jakieś zabytkowe urządzenie kolejowe. Oglądam też pruską salonkę kolejową z 1923 roku, którą szef skansenu ściągnął aż z Helu. I ona będzie niebawem ogromną atrakcją. Mieścić się w niej będzie modelarnia. To oferta dla szkół. Tuż obok wagon sypialny. Kolejna oferta dla zwiedzających, którzy będą chcieli zostać na noc. - A ludzie często pytają o możliwość noclegu - dodaje naczelnik. 

Na torach stoją odrestaurowane wagony letnie i totalnie skorodowane sprzęty. Niektóre wagoniki prawie bez burt. Jak zapewnia Łuszcz - to unikaty i w dodatku w bardzo dobrym stanie. One czekają na remont. 

- Kupowałem to okazyjnie, polując w Internecie na różnych aukcjach. Teraz kupienie takich eksponatów graniczy z cudem. Odwiedzam złomowiska i kiedy tylko dowiaduję się, że jest coś z wąskich torów, natychmiast tam jestem - mówi. - Przy okazji trafiają się inne cacka. Mówiąc to, pokazuje metalowy kosz na śmieci z 1937 roku z Bytomia. To unikat. - On też był na złomie, wyobrażasz sobie?! - pyta retorycznie. Pod płotem w rzędzie stoją samochody, które kiedyś służyły społeczeństwu. Między innymi oplandekowany przedwojenny MAN. To ostatni samochód na świecie z tej serii. - Niemcy chcą zapłacić za niego duże pieniądze. Nie mam jednak zamiaru go sprzedawać. Jest to nasz biały kruk i tak powinno pozostać - tłumaczy Jarosław Łuszcz. Pojazdy na razie nie wyglądają zbyt imponująco, ale też wszystkiego na raz nie da się doprowadzić do ładu. - To zbyt duże koszty. Najważniejszy jest tabor kolejowy, abyśmy mogli jeździć i poszerzać naszą ofertę. No i obejście, na które patrzą przecież zwiedzający - dodaje.

Rudzki skansen jest już dziś bez wątpienia jednym z najlepszych produktów promocyjnych gminy Kuźnia Raciborska. To zasługa między innymi poprzednich ekip rządzących. Gmina przejęła potwornie zrujnowany obiekt i doprowadziła swoimi działaniami do tego, że obecnie jest on w takim stanie i w takich rękach, że wstydzić się go nie trzeba. Wręcz przeciwnie. Ale też trzeba szukać dodatkowych źródeł finansowania, ponieważ już dziś słychać głosy o konieczności cięć i o tym, że gmina z tym obiektem sama sobie nie poradzi. Burmistrz Paweł Macha kilkakrotnie już zapowiadał, że spróbuje namówić do współfinansowania tej unikatowej na skalę województwa perełki industrialnej również władze powiatu, a nawet samego marszałka. Z jakim skutkiem? Pokaże czas. Oby jak najlepszym. Najważniejsze jednak, by nie zostawić kolejki samej sobie i zniweczyć tym samym wysiłku i zapału takich ludzi, jak obecny naczelnik i jego współpracownicy czy wcześniej ludzi, którzy w grudniu 2004 roku niemal na siłę musieli wyrwać obiekt z rąk nieuczciwego zarządcy. No i pieniędzy, które już wyłożono w ratowanie tego unikalnego zabytku. Na takie marnotrawstwo nie stać nas z całą pewnością.

h.mac